Sibelius, J.

Kunst is de handtekening van de civilisatie, zou Jean Sibelius, Finlands grote trots, eens hebben gezegd. Een mooie en ware uitspraak, want het is vooral het maken van kunst wat ons van de dieren onderscheidt. Het Zweedse label Bis is bezig de omvangrijke kunstzinnige handtekening van Sibelius (1865-1957) vast te leggen in een even leerzaam als ambitieus en lofwaardig project.

door  Doron Nagan

Ter gelegenheid van de 50ste sterfdag van Jean Sibelius brengt Bis de komende drie tot vier jaar een 13-delige cd-editie (4 tot 6 cd’s per doos) met het complete oeuvre van de componist. Alle werken die de Fin ooit schreef worden daarin opgenomen: van symfonie en symfonisch gedicht tot kamermuziek en lied, inclusief nog nooit opgenomen (jeugd)werken en alternatieve versies van enkele composities, zoals de originele, moeilijkere versie van het Vioolconcert. Sibelius geniet met zijn Zwaan van Tuonela, Finlandia en het Vioolconcert enige populariteit bij een breed publiek. Toch is zowel zijn levensverhaal als zijn oeuvre zelfs onder hard-core liefhebbers van klassieke muziek vaak terra incognita. Nog steeds wordt er op internet beweerd dat het lange leven van Sibelius (hij werd 92) een nachtmerrie zou zijn van iedere biograaf, vanwege het gebrek aan opwindende feiten. Niets is minder waar. Sibelius had een turbulent huwelijk met een vrouw die hij aanvankelijk niet mocht huwen, verloor een dochter op latere leeftijd waardoor zijn muziek nog donkerder kleurde, stond oog in oog met de dood en leefde zijn hele leven diep in de fi nanciële schulden. Hij hield van de natuur en de eenzaamheid maar was tegelijkertijd een bon vivant die graag in gezelschap verkeerde en genoot van wijn, champagne en sigaren. De ruim 60 cd’s van de Sibeliuseditie zullen ons in staat stellen het omvangrijke maar tot nu toe wat verhulde oeuvre van de Fin beter te leren kennen. Met de recent verschenen delen 1 en 2, met respectievelijk kamermuziek en symfonische gedichten, is hiermee een goed begin gemaakt. De cd’s nemen de luisteraar mee op een bijzonder aantrekkelijke muzikale reis door het leven van de componist. Sibelius was 20 toen hij zich, verslaafd aan muziek, inschreef bij het Muziekinstituut in Helsinki, de stad waar hij was gaan wonen om rechten te studeren. Het duurde nog twee jaar voor hij zijn studie defi nitief inruilde voor compositieles bij Martin Wegelius. Aanvankelijk manifesteerden zich invloeden van Haydn en Mozart in het werk van de aspirant componist. Het Molto moderato - scherzo voor strijkkwartet uit 1885, waarmee Deel 1 van de Sibeliuseditie opent, laat een grappige melange van Haydn, Mozart en Finse volksmuziek horen. Ook het Strijkkwartet in Es van drie jaar later is nog heel Haydnesk: charmant, vrolijk, vloeiend geschreven. Maar al gauw maakt Sibelius de overgang naar zijn eigen taal die eigenzinnig en wild is, maar nooit extreem modern. Ondanks de avant-gardistische ontwikkelingen van eind 19e en begin 20ste eeuw hield hij vast aan dit eigen idioom, waarvan het Strijkkwartet in a uit 1889 een van de eerste voorbeelden is.Hoe compleet Bis met deze Sibeliuseditie wil zijn, bewijzen de in Deel 1 opgenomen 33 korte stukken voor strijkkwartet. Het kortste, Presto, duurt 10 seconden, het langste 1 minuut en 8 seconden. Ook Deel 2 toont een verbluffende drang naar volledigheid. We treffen hier zowel de originele versie van Finlandia (Finland awakes uit 1899) als de definitieve van een jaar later, om maar een enkel voorbeeld te noemen. Elke cd-doos van deze editie gaat vergezeld van een uitgebreid essay van Sibeliusbiograaf Andrew Barnett en een boekje met uitvoerige informatie over de opgenomen werken. Het staat buiten kijf dat dit project van onschatbare waarde is, niet alleen vanwege de musicologische inhoud, maar vooral om de bijzonder hoge kwaliteit van de uitvoeringen en de buitengewoon fraaie, heldere opnamen.  Als u nu intekent op de gehele reeks met 13 boxjes, ontvangt u als welkomstgeschenk een DVD met de bijzondere Sibeliusdocumentaires The Early Years en Maturity and Silence van Christopher Nupen. Bovendien vindt u in de boekjes van de boxen spaarpunten waarmee u na aanschaf van deel 6 bij uw winkelier de Sibeliusbiografi e van Andrew Barrett gratis kunt ontvangen. Spaart u alle 12 punten, dan is ook het sluitstuk van de reeks, box 13 met de symfonieën, gratis