Mahler

AANGENAAM KLASSIEK 2019

De Grieks-Russische dirigent Teodor Currentzis heeft al bewezen dat hij kan verrassen, vooral met zijn eigen MusicAeterna. In dat opzicht stelt hij met zijn opname van Mahlers Zesde symfonie totaal niet teleur. Currentzis valt meteen met de deur in huis, alsof hij het ‘Heftig aber markig’, dat Mahler aan het begin van het eerste deel vraagt, volledig serieus neemt. ‘Innemend, in hoge mate gekleurd en geen opname voor traditionalisten’, schreef The Guardian. En zo is het: een Mahler die de onbevangen toehoorder meedogenloos bij de strot grijpt.

Klassieke Zaken 5-2019

Aanbevolen door...

MusicAeterna onder leiding van Teodor Currentzis heeft een belangwekkende nieuwe opname van deze veel gespeelde (en opgenomen!) symfonie uitgebracht. Hoewel er vele opnames bestaan wil ik toch een lans breken voor deze nieuwe uitgave. Ook nu weet Currentzis namelijk door zijn bijzondere articulatie en detaillering het stuk, dat je zo goed denkt te kennen, op een totaal andere manier te belichten. Het is niet ‘het laatste woord’ over Mahlers Zesde, maar wel een uitvoering die een bijzonder licht werpt op deze symfonie, zodat de cd niet in uw collectie mag ontbreken. Het stuk is uitstekend te volgen en ieder detail komt tot zijn recht. Dat maakt het luisteren ernaar tot een heel boeiende ervaring!

Het Colofon Arnhem
Peter Vijfvinkel (1-2019)

Alban Berg noemde Gustav Mahlers Zesde symfonie ooit ‘de enige Zesde, ondanks Beethovens Pastorale’. Afgaande op de liner notes en vooral op de vertolking, moet Teodor Currentzis het helemaal met deze Oostenrijkse componist eens zijn. Currentzis noemt Mahlers symfonie met de drie beroemde hamerslagen aan het slot niet alleen ‘de eerste symfonie die werkelijk anticipeert op de catastrofes van de twintigste eeuw’, maar ook ‘het begin van de nieuwe muziek, van de moderne muziek’. Gelukkig laat de Grieks-Russische dirigent het niet bij woorden. Met zijn in 2004 opgerichte MusicAeterna speelt hij Mahlers Zesde symfonie als een ware noodzaak en levert hij een cd af die in elke maat de urgentie van Mahlers noten benadrukt. Ondertussen laat hij de soms haast naïeve gekte beter horen dan wie dan ook en weet hij lyriek, poëzie, woede en wanhoop op de juiste manieren in te zetten. Sommigen zullen de benadering van Currentzis te contrastrijk of zelfs over de top vinden, maar juist door deze benadering wordt deze ‘tragische symfonie’ inderdaad een ‘begin van de nieuwe muziek’. Een mooi eerbetoon aan een componist die nog steeds niet allerwegen erkend wordt als een van de eerste aanjagers van het twintigste-eeuwse modernisme.

Paul Janssen (6-2018)

IN GESPREK MET...

Veelzijdig harpist
Lavinia Meijer is een van de veelzijdigste harpisten van deze tijd. Ze treedt op over de hele wereld en ze is vooral bekend dankzij haar succesvolle interpretaties van de muziek van Philip Glass en haar unieke combinaties van muziekgenres. Waar komt haar fascinatie voor de harp vandaan?

De in Zuid-Korea geboren Lavinia Meijer, die op haar tweede samen met haar broer werd geadopteerd, groeide op in Wageningen in een gezin waarin muziek geen grote rol speelde. “Dankzij mijn Oostenrijkse moeder luisterden we weleens naar de walsen van Johann Strauss”, vertelt Lavinia Meijer. “Verder speelde mijn zus een tijdje fluit en samen met mijn vader draaide ik veel platen, maar dat was altijd popmuziek. Pas toen mijn klasgenootjes op de basisschool een muziekinstrument gingen spelen kwam ik zelf ook op het idee om op zoek te gaan naar een instrument. Ik wist vooral wat ik níét wilde, want ik vond de meeste instrumenten niet zo mooi klinken. Totdat ik een nieuw vriendinnetje kreeg dat harp speelde. De eerste keer dat zij iets voor mij speelde was ik onmiddellijk verkocht! Ik was gefascineerd door het uiterlijk en ik vond het geluid prachtig, ik had nog nooit zoiets moois gehoord. Op mijn negende kreeg ik mijn eerste harplessen, op een klein harpje dat we op de plaatselijke muziekschool konden huren.”

“Omdat ik harpspelen niet zo moeilijk vond, vond ik de lessen op de muziekschool best saai. Ik was veel meer onder de indruk van de muzieklessen op mijn basisschool. Wij hadden een leerkracht die iedere vrijdagochtend met de hele school liedjes ging zingen. Tot op de dag van vandaag kan ik daar nog inspiratie uit halen. Die vrijdagochtenden staan voor mij symbool voor het belang van muziek voor een kind. Als ambassadeur van de Kindermuziekweek, die dit jaar van 27 maart tot en met 5 april voor de tweede keer plaatsvindt, probeer ik vergelijkbare initiatieven zo veel mogelijk te steunen.”

“Mijn talent werd ontdekt door een vervangende leerkracht die me op mijn elfde in contact bracht met haar oud-docente Erika Waardenburg. Zij wilde mij meteen als leerling hebben in de Jong Talentklas aan het Utrechtse conservatorium en vanaf dat moment is het snel gegaan. Ik studeerde met veel discipline en ik heb aan veel concoursen meegedaan. Hoewel ik dat aanvankelijk best spannend vond werkte het voor mij heel stimulerend, want ik wilde graag de beste zijn. Erika’s lessen waren ook heel motiverend en zij heeft me altijd gesteund in mijn wens om zo veel mogelijk eigentijdse composities te spelen. Mijn grootste inspirator is Philip Glass. Ik heb zijn muziek altijd bewonderd en sinds ik met hem heb samengewerkt zie ik hem als mijn ‘muzikale kompas’. Net zoals Glass probeer ik muzikale verbindingen te leggen tussen verschillende muziekgenres en tussen muziek en andere kunstvormen. En hoe gemêleerder mijn publiek is, hoe beter.”

Luistertip van Lavinia Meijer:
Mahler Symphony no. 6 / MusicAeterna o.l.v. Teodor Currentzis

Noortje Zanen (Klassieke Zaken 1-2020)

COLUMN

Een ton voor Joël Bons kopstoot van Currentzis
Het zal je maar gebeuren: ineens krijg je te horen dat je een grote en prestigieuze prijs hebt gewonnen. Het overkwam componist Joël Bons onlangs. De 66-jarige Amsterdammer, oprichter van het Nieuw Ensemble in 1980 en het Atlas Ensemble in 2002. Op 3 december jongstleden ging het persbericht de wereld rond dat de University of Louisville hem de Grawemeyer Award voor 2019 (categorie muziek) had toegekend voor Nomaden. In april moet hij naar Kentucky om honderdduizend dollar en de oorkonde in ontvangst nemen.

Bons voltooide het ruim 60 minuten durende werk ‘for cello and large intercultural ensemble’ in 2016. In opdracht van de Cello Biënnale Amsterdam. En bedoeld voor de fameuze cellist Jean-Guihen Queyras, die geen traditioneel celloconcert kreeg voorgeschoteld maar een op oude leest geschoeide Sinfonia Concertante in moderne snit. De solist speelt slechts een bescheiden rol. Zijn geïntegreerde aandeel duikt uitsluitend op verschillende, onverwachte momenten op. De 38 deeltjes worden geraffineerd aaneen geklonken en als één klinkend mozaïek voor je uitgespreid.

Het multiculturele aspect van Nomaden heeft de jury kennelijk geïnspireerd. De ongebruikelijke combinatie van Europese en Aziatische instrumenten, een prachtig amalgaan van het Nieuw en het Atlas Ensemble, heeft iets totaal nieuws opgeleverd. In ieder geval een noviteit in de klassieke wereld. Al zullen Bons en dirigent Ed Spanjaard dit vast en zeker relativeren omdat ze al jaren actief zijn op dit vlak. Zeg maar vanaf het moment dat ze ‘nieuwe’ Italianen en Chinese componisten als Tan Dun en Guo Wenjing in Nederland introduceerden.

De wereldpremière van Nomaden in het Muziekgebouw aan ’t IJ, eind oktober 2016, tijdens de Cello Biënnale, sloeg in als een bom. Publiek en pers waren laaiend enthousiast. De NRC: “Nomaden is een triomf van klankschoonheid, verbinding, fantasie en spelplezier.” De Volkskrant signaleerde “verbazingwekkende combinaties, zoals een strijkkwartet met een Chinese erhu (viool) of twee oosterse mondorgels”. “Nederland, China, Japan, Armenië, Azerbeidzjan, Iran, India en Turkije broederlijk hand in hand tijdens deze muzikale wereldreis.” (NRC).

Het is niet zo verbazingwekkend dat dit alles - “de trefzekerheid van Bons’ visioen, het fenomenale spel van de musici”, aldus de Volkskrant - ook tot de Universiteit van Louisville is doorgedrongen. Sinds de Amerikaanse industrieel en filantroop Charles Grawemeyer (1912-1993) daar zijn idealen voor een betere wereld kon stallen, is er een ware prijzenregen op gang gekomen. Lutoslawski kreeg de Award in 1985 als eerste. Daarna volgden onder anderen Boulez, Kurtág en Ligeti. Recent kwam de Amerikaanse ‘ton’ ook in Nederland terecht: bij Louis Andriessen en Michel van der Aa.

En nu dus bij Joël Bons. Het ligt in de verwachting dat hij net als zijn voorgangers Unsuk Chin - de Koreaans-Duitse die in 2001 een meesterlijk vioolconcert schreef - en de Deen Hans Abrahamsen, met diens indringende voor Barbara Hannigan geschreven liederencyclus let me tell you, ook ineens in de eredivisie belandt. Waarbij de liveregistratie van Nomaden tijdens de wereldpremière in 2016, plus extra sessies een week later in het Muziekgebouw, een doorslaggevende rol kan spelen. Dat het Zweedse label BIS deze cd op de markt brengt is natuurlijk mooi meegenomen. Iedereen kan nu zelf controleren of we met een meesterwerk te maken hebben.

Het toeval wil dat een paar maanden daarvoor, in juli 2016, in Moskou ook een opname werd gemaakt, die pas recent – twee jaar na dato! – tot de nodige opwinding in het Mahlerwereldje heeft geleid. De discussies zijn niet van de lucht! Mahlers Zesde symfonie met die eigenzinnige ‘provocateur’ Teodor Currentzis? Een aanfluiting, volgens sommigen. Anderen plaatsten de spectaculaire Sony-uitgave welbewust op hun eindejaarslijstje als een van de beste uitgaven van het afgelopen jaar.

De Grieks-Russische dirigent bewandelt af en toe inderdaad onorthodoxe paden met zijn MusicAeterna. Op sommige details is kritiek mogelijk. Maar het is technisch verbluffend en qua interpretatie fascinerend, van de eerste tot en met de laatste maat. Met Currentzis hebben we er onmiskenbaar een nieuwe Mahlervertolker van formaat bij gekregen. Hij is geen eendagsvlieg. Dit baseer ik mede op de radio-opname van 15 september 2018, toen Currentzis in Stuttgart zijn officiële debuut maakte als de nieuwe chef van het orkest van de SWR. Toen met de Derde van Mahler.

Ik heb ruim anderhalf uur aan mijn stoel gekluisterd zitten luisteren. Wederom een Mahler in grootse stijl, gebaseerd op een helder omlijnde visie. Je vraagt je af waarom het Concertgebouw en het chefloze Concertgebouworkest niet meteen in dit gat zijn gesprongen. Er werd onlangs weliswaar met enige trots bericht dat alle passe-partouts voor het Mahlerfestival in 2020 al zijn uitverkocht (10 concerten voor 2000 euro!). Maar wie de twee concerten van het KCO gaat dirigeren, dat blijft in het programmaboek beperkt tot de mededeling: “dirigent nader aan te kondigen”. Pijnlijk gevolg van de affaire-Gatti.

Op het moment dat ik deze column schrijf is de vacature opgevuld. De Koreaans-Franse dirigent Myung-Whun Chung neemt de Derde én de Negende symfonie voor zijn rekening. Dat is even schrikken. Is hij een autoriteit op dit terrein? Of is me iets ontgaan? Volgens mij heeft onze Amsterdamse trots de boot gemist. Al zou Teodor Currentzis vast geen genoegen hebben genomen met weinig of té weinig repetitietijd. In die zin lijkt hij ook op die andere al even spraakmakende, legendarische excentriekeling: Sergiu Celibidache.

Hans Heg (1-2019)