Pfitzner \ Mahler \ Strauss

Christianne Stotijn dook in het oeuvre van Pfitzner, Mahler en Strauss en kwam boven met een cd vol liederen over afscheid en dood. Somber? Welnee, zegt de mezzosopraan. “Het gaat mij om de positieve kant van afscheid nemen. Er zit in de cd een gevoel van heimwee dat veel mensen zullen herkennen.”

"Ik vind het zo'n geschenk dat ik mag leven van zingend verhalen vertellen.’’ Ergens in een trein in Nederland, aan de vooravond van haar vertrek naar Londen, heeft Christianne Stotijn even een moment om rustig te praten. Geestelijk is de mezzosopraan zich al aan het voorbereiden op een recital in Wigmore Hall met pianist Julius Drake en tenor Mark Padmore. En als ze weer terug in Nederland is kan ze zich opmaken voor een liedrecital met pianist Joseph Breinl in de Kleine Zaal van het Concertgebouw in Amsterdam. Dan wordt ook haar jongste cd gepresenteerd, haar vierde voor het label Onyx: Stimme der Sehnsucht, met liederen van Pfitzner, Mahler en Strauss. Christianne Stotijn behoort inmiddels tot het selecte groepje grote liedvocalisten dat overal ter wereld wordt gevraagd. Natuurlijk zingt ze regelmatig met grote orkesten onder leiding van vooraanstaande dirigenten, maar haar hart ligt bij het lied. Daarom is ze ook zo enthousiast over het schijfje dat er nu ligt. “Het opnemen van de cd heeft Joseph en mij e   goed livegevoel gegeven, alleen al daarom zijn we er vreselijk blij mee. We hebben opgenomen in een prachtige concertzaal in het Duitse Neumarkt. Daar hing een mooie sfeer. Ik vind het altijd moeilijk om in een studio op te nemen. Ik heb dan moeite om in een goede stemming te komen en te zingen met het publiek in gedachten. Nu heb ik het gevoel dat de cd heel erg een creatie van ons samen is, waarin we elkaar steeds weer steunen en aanvullen. We werken alweer tien jaar samen. In die tijd zijn we enorm naar elkaar toe gegroeid. En in bijvoorbeeld liederen als ‘Stimme der Sehnsucht’ en vooral ‘Nachtwanderer’ van Pfitzner speelt Joseph zo weergaloos dat ik straal van trots.
’’ Hans Pfitzner: het is geen naam die op ieders lippen ligt als het om het lied gaat. Misschien dat men de opera Palestrina nog kan noemen, maar dan houdt het wel op. Voor Christianne Stotijn is Pfitzner al heel lang een stille liefde. Sinds ze het werk van deze componist leerde kennen tijdens het Wettbewerb für Liedkunst in Stuttgart, het   ige concours waaraan ze ooit heeft meegedaan, keren zijn liederen regelmatig terug op haar zorgvuldig samengestelde programma’s. “De symbiose tussen de taal van Pfitzner en die van Eichendorff is heel bijzonder’’, zegt ze. “Voor deze cd viel alles samen en bleek Pfitzner prachtig te combineren met Mahler en Strauss.’’
‘Stimme der Sehnsucht’, stem van verlangen, wordt gecombineerd met liederen over afscheid en dood zoals Mahlers aangrijpende Kindertotenlieder. Het lijkt een donkere plaat, somber en melancholisch . “Dat gevoel heb ik helemaal niet’’, zegt Stotijn. “Het gaat mij juist om de positieve kant van verlangen en afscheid nemen. De inspiratie voor deze cd komt van een film over de choreografe Pina Bausch. ‘Woher kommt unsere Sehnsucht?’ vraagt ze steeds aan haar dansers om ze uit te dagen te blijven zoeken. Steeds als ze met een oplossing komen, werpt zij het omver en kunnen ze weer verder zoeken. Het is die zoektocht die ik ervaar en de cd is vooral een afspiegeling van ons eigen zoeken. Een lied als   efreit’ van Strauss ervaar ik echt als positief, als een bevrijding. En zelfs in Mahlers Kindertotenlieder is het niet alleen maar een afschuwwekkend afscheid. Ook dit is een cyclus die als het ware teruggaat naar waar we vandaan komen. Dat is noch positief, noch negatief. Het zoeken, het verlangen is een stem die je nooit met rust laat.’’
Zoeken, verlangen en afscheid vormen de rode draad van het programma. Maar ook de prachtige zwart-witfoto’s van de Vlaming Stephan Vanfleteren dragen bij aan het idee van een Gesammtkunstwerk. Christianne Stotijn: “Een cd is voor mij geen ego-project. Het is het resultaat van een doorgaande zoektocht, een momentopname. En daarbij is het iedere keer een hele uitdaging om alles samen te brengen zodat het uitdrukt wat we over willen brengen. Ik ben voor de foto’s zelfs het water in gegaan en ik krijg nog de rillingen als ik er aan denk. Maar ook dit was nodig. Water symboliseert voor mij verandering, overgave, afscheid en je openstellen voor iets nieuws.’’
Na de sprookjesachtige wereld die het thema was van haar cd met liederen van Schubert, Berg en Wolf en de romantiek van Tsjaikovski, is dit een nieuw thema voor Stotijn. “Een soort Lied von der Erde in het klein. Een thema dat niet los te koppelen is van het dagelijks leven. Muziek is niet iets wat ik er even naast doe. Alles heeft met die zoektocht te maken, en alles weerspiegelt zich uiteindelijk in de muziek. Er zit een gevoel van heimwee in dat veel mensen zullen herkennen en niet onder woorden kunnen brengen. De zoektocht naar een thuis, naar veiligheid, een doodsverlangen zelfs. Het lijkt een romantisch thema te zijn, maar het hoort ook zo in deze tijd thuis.’’
Muziek, het lied, het is haar leven, zegt ze. “Overal waar ik ben probeer ik die vonk over te brengen, mijn liefde voor de muziek te delen. Ik mag tegenwoordig steeds vaker workshops over het lied en liedrecitals geven. Jonge vocalisten durven veelal de kant van het lied niet op te gaan. Ze zoeken de ‘veiligheid’ van het werk en daarom hun heil veel sneller in opera  f oratorium. Maar de eenheid van tekst en muziek die je ervaart in het lied is één grote inspiratie. Ik heb mij nooit afgevraagd of ik mij niet beter op opera alleen kon concentreren. De roep van het lied, mijn honger naar literatuur en muziek, is zo groot dat ik niet anders kon. En daar heb ik nog geen dag spijt van gehad.’’

Paul Janssen