Schubert, F.

Monument van bevlogen liedkunst

Nathalie Stutzmann is tegenwoordig steeds meer als dirigent actief en wordt door grootheden als Sir Simon Rattle al op handen gedragen. We zouden bijna vergeten dat ze ook en vooral een begenadigd altzangeres is, met een groot inlevingsvermogen en een emotie die altijd de snelste weg naar de ziel van de luisteraar weet te vinden. Zelfs, en misschien wel vooral, in de meesterwerken van Franz Schubert, die normaliter meer met mannelijke zangers worden geassocieerd. In het eerste decennium van dit millennium nam Stutzmann Schuberts grote cycli Winterreise, Schwanengesang en Die schöne Müllerin op met haar vaste begeleidster Inger Södergren. Om te vieren dat de Franse zangeres en de Zweedse pianiste nu al twintig jaar samenwerken, zingt ze niet alleen eind januari de complete Winterreise in het Muziekgebouw aan 't IJ, maar zijn deze cycli ook geheel geremasterd gezamenlijk uitgebracht. Het resultaat is een box die niet alleen de kern van singer-songwriter Schubert bevat, maar die ook de zang en vertolkingskunst van Stutzmann onweerstaanbaar voor het voetlicht brengt. Een monument van bevlogen liedkunst.

De peilloze diepte van Nathalie Stutzmann

Portret
Nathalie Stutzmann is een van de belangrijkste en interessantste vertegenwoordigers van die zeldzaamste van alle vrouwelijke zangstemmen: de late alt. Op een recent nieuw Händelrecital en een heruitgave van de drie grote liederencycli van Schubert laat zij de uiteenlopende mogelijkheden van dit stemtype horen.

Al bijna dertig jaar draait Nathalie Stutzmann mee op het hoogste muzikale niveau. Een karakteristieke stem met een uitgesproken androgyn tintje, vooral als zij in haar formidabele borstregister duikt. Ze heeft geen stem zonder rafelranden, en risico’s worden niet gemeden. In haar streven naar expressiviteit scheert Stutzmann soms gevaarlijk dicht langs de randen van wat muziekpuristen betamelijk vinden, en volgens sommigen gaat ze af en toe zelfs over die grenzen heen. Maar als je haar hoort, al is het op cd, dan klinkt daar een persoonlijkheid van jewelste. Geen anonieme perfectie, maar een gepassioneerde alles-of-nietsmusicus.

De avontuurlijke mentaliteit die haar zang kenmerkt, vind je ook terug in haar repertoirekeuze. Zo zoekt Stutzmann het op haar nieuwste cd, Heroes from the shadows, in de zijlijnen van Händels opera’s, met aria’s die aan bijfiguren zijn toebedeeld maar die daardoor niet minder briljant of aangrijpend zijn. Volgens Stutzmann werd door Händel voor deze schaduwhelden vaak zelfs de beste muziek van de opera geschreven. Neem bijvoorbeeld het duet Son nata a lagrimar uit Giulio Cesare: voor velen het emotionele hart van de opera. Stutzmann wordt hier terzijde gestaan door Philippe Jaroussky; door het verrassende contrast met zijn lieflijke timbre vallen de bijzondere, donkere kleuren van haar altstem extra op. Opmerkelijk is dat de zangeres op de cd ook dienst doet als dirigente van het door haarzelf in 2009 opgerichte ensemble Orfeo 55. Helemaal verwonderlijk is deze recente stap om het dirigentenstokje op te pakken niet; op het conservatorium studeerde de veelzijdige Stutzmann naast zang, piano, fagot en kamermuziek namelijk ook directie.

Naast barok is het romantische lied een hoeksteen van Stutzmanns muzikale leven, en ook hier onderscheidt zij zich. Die schöne Müllerin, Winterreise en Schwanengesang, de drie grote liederencycli van Franz Schubert zijn altijd het vrijwel exclusieve domein van mannelijke zangers geweest. Maar wie denkt dat vrouwen weinig toe te voegen hebben aan de interpretatie van Schuberts meesterwerken, is het aan zichzelf verplicht om naar de opnamen van Stutzmann te luisteren, nu in één boxje uitgebracht door Erato. De zangeres denkt overduidelijk goed na over haar muzikale keuzes, maar het knappe is dat alles zo spontaan klinkt. De muziek wordt intuïtief benaderd en de luisteraar als het ware uitgenodigd mee te gaan in het verhaal dat de zangeres vertelt, vergezeld door haar vaste liedpartner, pianiste Inger Södergren. Luister eens hoe prachtig desolaat en mat zij samen het laatste lied van Winterreise, Der Leiermann, laten klinken, of Die Stadt in Schwanengesang, en hoe effectief de koude rillingen van Der Doppelgänger worden overgebracht. Je moet ervoor openstaan, maar dan wacht je een bijzondere luisterervaring.

Muziekliefhebbers die nog niet helemaal overtuigd zijn, of die graag live nog eens gesterkt willen worden in hun overtuiging, kunnen op 31 januari naar het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam. Dan zal Nathalie Stutzmann samen met Inger Södergren Schuberts Winterreise uitvoeren. Het belooft een memorabel concert te worden!

Benjamin Rous (1-2015)