Buxtehude, Dieterich

LEVERBAAR VANAF 10 oktober

Ton Koopman 70 jaar: "Voor mij is Buxtehude alleen maar groter geworden"

En weer nadert een welhaast heroïsche reis zijn einde. Onlangs verscheen Opera Omnia XIX in de reeks complete werken van Dieterich Buxtehude die Ton Koopman al bijna tien jaar aan het opnemen is. En dit najaar verschijnt – gelijk met de feestelijke presentatie van de complete box – het laatste deel, een dubbel-cd en net als nummer XIX gewijd aan de vocale werken van Buxtehude. Een reis die Koopman zowel solo (de orgelwerken) aflegde als met zijn veel geprezen Amsterdam Baroque Orchestra & Choir. Een reis ook die zijn visie op Buxtehude veranderd heeft. “De meeste grote orgelwerken waren bekend, maar een behoorlijk aantal vocale werken was nog niet eerder opgenomen”, zegt Koopman. “Er zitten echt prachtige stukken tussen. Ondertussen zijn we heel veel te weten gekomen over Buxtehude, en hebben we veel bronnen kunnen raadplegen die nog nooit eerder bekeken zijn.”

Koopman heeft er daarbij voor gekozen de vocale werken net als de vroege cantates van Bach uit te voeren in de zogenaamde Chorton, die destijds vrij gangbaar was in Noord-Duitsland en veel hoger ligt dan de ‘normale’ toonhoogte voor de barokmuziek (even technisch gesproken: bij de Chorton is a’ 465 Hz en bij de tegenwoordig meestal gebruikte toonhoogte 415 Hz). Bovendien concludeerde hij dat de vele trillers en versieringen in het werk van Buxtehude er echt thuishoren. “Men heeft altijd geroepen dat de componist Johann Gottfried Walther, een tijdgenoot, ze toegevoegd zou hebben. Dat is niet waar, zo leerden diverse bronnen ons. Zonder die trillers worden het heel andere werken. Ik ben voortaan heel voorzichtig met Walther beschuldigen.”

Koopman is onder de indruk van de kwaliteit en diversiteit van het werk van Buxtehude. “Het is alleen moeilijk hem de aandacht te geven die hij verdient. De Duitse muziekwetenschap heeft de Duitse componisten ooit ingedeeld in Grossmeister en Kleinmeister, en Buxtehude werd een Kleinmeister. Het is heel moeilijk van dat stempel af te komen.” De man die met zijn Abendmusiken de algemene muziekbeleving in zijn geheel en de religieuze muziek in het bijzonder een impuls gaf, heeft een oeuvre nagelaten waarin veel te halen valt. “Alleen al de vocale muziek is een waar mer à boire. En in zoveel verschillende ‘kwaliteiten’; van ‘music for the millions’ tot fijnzinnige stukken voor de happy few. Ik hoop dat deze opnamen de mensen echt aan het luisteren zetten. Voor mij is Buxtehude alleen maar groter geworden”, zegt Koopman ten overvloede. “Hij daagt je als uitvoerend musicus enorm uit en in zijn kamermuziek is hij op zijn minst een Bach avant la lettre. Zijn werk is veel ingewikkelder en spannender dan dat van bijvoorbeeld Corelli. Het zou mooi zijn als musici en dirigenten Buxtehude gaan herontdekken en bijvoorbeeld hun eigen Abendmusiken samen gaan stellen.”

Na het immense Bachproject – dat hem dit jaar nog de prestigieuze Bach Prize van de Engelse Kohn Foundation opleverde – en het even intensieve Buxtehudeproject, houdt Koopman het even rustig met de grote projecten. Niet omdat hij dit najaar zeventig wordt, maar gewoon omdat “dit soort projecten onmogelijk te financieren zijn. We hebben enorm mazzel gehad met het Buxtehudeproject. Slechts een klein bedrag is nog niet gedekt. Misschien zoekt iemand nog een leuk cadeautje voor mijn verjaardag.”

Paul Janssen (5-2014)