Schumann / Zuidam / Ravel

Volgens NRC ‘voldoet Hannes Minnaar niet aan het stereotype van de klavierleeuw’. Met zijn spel, ‘vrij van bluf en branie’, dient hij de muziek. En daarmee behoort hij inmiddels tot het exquise leger meesterpianisten. Alles wat hij speelt glimt en schittert als fonkelende edelstenen. Zelfs als hij in duistere avonturen duikt met de Nachtstücke van Schumann, speciaal voor hem geschreven Nocturnes van Rob Zuidam en het even lugubere als lastige Gaspard de la nuit van Ravel. Want ook in de donkere krochten van de nacht laat hij nachtmerries stralen en verleidt hij oren tot ze roodgloeiend zijn.

Guido van Oorschot
Aangenaam Klassiek 2020

COLUMN

'Verliefd op Ravel' hoewel... niet altijd
Ook muziekliefhebbers zouden eens een kijkje moeten nemen op de site van Kunsten ’92. De in Amsterdam gevestigde ‘Vereniging voor Kunst, Cultuur en Erfgoed’. Die ooit begon als een actiegroep, protesteerde tegen drastische bezuinigingen door het rijk, en is uitgegroeid tot een ‘Taskforce culturele en creatieve sector’. Alles, goed of fout, wordt scherp in de gaten gehouden. Wie kan daar tegen zijn? Zeker nu, tijdens de pandemie.

Toestanden als bij de Metropolitan Opera in New York (waar koor en orkest al bijna een jaar op straat staan), zoiets hebben we hier gelukkig niet. Dat de Serie Meesterpianisten in september plotseling met de mededeling kwam dat het afgelopen was met deze Concertgebouwparel, is al erg genoeg. Impresario Marco Riaskoff startte er 35 jaar geleden mee, maar kon het niet meer bolwerken en ging failliet. Zijn tomeloze passie, kennis van zaken en persoonlijke relaties met vele pianisten konden hem niet meer redden.

Hannes Minnaar mocht in het vorige seizoen nog zijn debuut maken op dit prestigieuze podium. Lucky man! Thomas Beijer stond gepland voor 21 maart 2021. ‘Debuut van een Nederlands multitalent’, tipte Riaskoff nog in de folder voor het seizoen dat er niet meer zou komen. Beijer viste achter het net. Hoeveel pech kun je hebben. Ook dat Extra Concert, met de onverwachte ‘comeback van een legendarische pianodichteres’ (Maria João Pires), moeten we missen.

Wie kan of wil zo’n serie voortzetten als de tijden weer ‘normaal’ zijn? Als dat überhaupt mogelijk is. Riaskoff kreeg geen cent subsidie. Hij moest het hebben van de entreegelden plus bijdragen van zijn sponsors. Terwijl de honoraria van ‘zijn’ pianisten almaar stegen. Hij stond met de rug tegen de muur. Had hij kunnen profiteren van al die voorstellen die ik bij Kunsten ’92 aantref? De ene politieke luchtballon is nog mooier dan de andere.

Maar er is enige hoop. VVD en D66 eisten onlangs ‘een garantiefonds voor grote cultuur- en sportevenementen en festivals’. Bedoeld om onvoorzienbare risico’s te kunnen dekken. Ze vroegen 500 miljoen maar er wordt 300 miljoen toegezegd. GroenLinks wil een ‘reanimatiefonds’. Hoe toepasselijk in dit coronajaar! En is ook voorstander van zo’n garantiefonds, maar komt op 1 miljard uit! Nee, dan zie ik meer heil in het Fonds Podium Kunsten, dat 39,6 miljoen vraagt voor vrije producties et cetera.

‘Perspectief bieden’ en ‘Nú vooruitkijken’, zijn de toverwoorden. En nog iets: er moet ook worden afgerekend met het barre beleid van die culturele nitwit Halbe Zijlstra. Hij duwde de cultuursector indertijd een bezuiniging van 200 miljoen door de strot. Inmiddels is Rutte III gevallen. Vraag: bij wie komen die noodkreten straks terecht? Hopelijk niet weer bij zo’n type als Halbe Z.? Want dat zou jammer zijn van alle herstelwerkzaamheden van demissionair minister Van Engelshoven en haar voorganger Jet Bussemaker.

Verder zie ik dat Kunsten ’92 een brief aan alle burgemeesters heeft gestuurd. Met de oproep dat alle gelden die hun gemeentes voor de kunsten ontvangen ook ‘daadwerkelijk aan cultuur ten goede komen’. Goed zo. Maar hoe zit het bij ‘vrije’ musici als Lidy Blijdorp en Hannes Minnaar (en al die andere freelancers en zzp’ers), die hun projecten soms (deels) zelf moeten financieren. Waarbij ik Tjeerd Top even buiten beschouwing laat omdat hij als concertmeester in vaste dienst is van het Concertgebouworkest.

Celliste Blijdorp is een extraverte, om niet te zeggen excentrieke persoonlijkheid. Onomwonden meldt ze in de toelichting bij haar cd dat ze al heel lang verliefd is op de muziek van Ravel. Dat is goed te horen in haar gepassioneerde uitvoeringen van diens Sonate voor viool en cello en ook in de grote Sonate voor cello solo van Kodály. Overtuigend gebracht. Met haar eigen bewerkingen van delen uit Daphnis et Chloé en de Rapsodie espagnole (rijk georkestreerde partituren, die schriel overkomen in een versie voor cello en piano), zit ze echter op een verkeerd spoor. Ravel wordt bijkans doodgeknuffeld. Mede het gevolg van een kille, analytische opname.

Bij de ingenieus samengestelde ‘recitals’ van Minnaar en Top doet zich dat probleem niet voor. De klank van de Maene-vleugel, die Minnaar bespeelt in een Hilversumse radiostudio, is helder én toch warm. En waar nodig mysterieus. Vooral in het recente opus van Robert Zuidam werkt dat goed. Nox (nacht) is een fascinerende, vijfdelige pianocyclus waarin ook flarden Chopin en Messiaen opduiken. Deel 4 is een ontroerende hommage aan Reinbert de Leeuw: Afscheid van Reinbert op Zorgvlied, gecomponeerd in de nacht na zijn begrafenis.

Tussen de vroege Nachtstücke van Schumann en Ravels Gaspard de la Nuit is Nox perfect op zijn plaats. Verrassend maar effectief. Violist Tjeerd Top gaat veel en veel verder in zijn 50 minuten durende solo Fragile. Inderdaad: een ‘rollercoaster’. In twaalf tracks doorloopt hij zo’n beetje de hele muziekgeschiedenis, met onverwachte uitstapjes naar pop en minimal music. Van Vivaldi en Bach, via Paganini en Ysaÿe, naar Van Halen, Glass en Lennon/McCartney. Een verbluffend avontuur. Briljant gespeeld en schitterend vastgelegd in de Amsterdam Zaal in het RCO House, het nieuwe hoofdkantoor van het Concertgebouworkest in de Gabriël Metsustraat.

Hans Heg (Klassieke Zaken 1-2021)