Mendelssohn

Hebben we nog niet genoeg opnamen van het vioolconcert van Mendelssohn? Hoeveel violisten hebben het al vastgelegd? En hoe vaak? Eén keer, twee keer, drie keer…? Maar let op, hier is iets bijzonders aan de hand. Liza Ferschtman maakt er iets heel nieuws van. Ze beschreef zelf hoe ze bij het instuderen plotseling het licht zag. Dit concert moet worden benaderd als een stuk kamermuziek waarin alle deelnemers gelijkelijk hun ziel leggen, in plaats van als een werk waar een losse solist komt optreden met een orkest. Ze kreeg Kees Bakels en Het Gelders Orkest helemaal mee en daaruit kwamen in 2016 concertuitvoeringen waarin een beperkt ensemble uit het orkest als één geheel samenwerkt met de soliste. Het resultaat was een lichte, doorzichtige totaalklank waarbinnen Ferschtmans melodieuze vioolsolo maximaal de ruimte krijgt om te zingen. Heel mooi, en weer als nieuw. Vooral het langzame middendeel is om te zoenen. Ze zet deze lijn voort in het uitbundige Octet voor strijkers, waarvoor ze een goed ingespeelde groep van bevriende musici om zich heen verzamelde. Ze spelen dit ongelooflijke werk van de briljante tiener Felix Mendelssohn met een intense energie en met een enthousiasme dat direct overslaat op de luisteraar. 

Gerard Scheltens (2-2017)

Mendelssohn herontdekt
De Nederlandse topvioliste Liza Ferschtman speelt Mendelssohns beroemde vioolconcert al sinds haar tienerjaren. Toch voelde ze nooit de behoefte om het concert der concerten op te nemen. Toen ze een paar jaar geleden met een frisse blik naar de partituur keek en het werk als een nieuwe compositie instudeerde, sloeg de vonk werkelijk over. Alles wat ze ooit geleerd had van haar docenten, alle tips van grote voorgangers vielen weg. “Ik was echt overdonderd door de kamermuzikale kwaliteit van het concert”, zegt ze in deze editie van Klassieke Zaken. “Langzaam kon ik alle lagen van mij afwerpen en de ware Liza laten horen. En het werk werd er voor mij veel stralender en lichter door.” En dat is precies wat er gebeurt. Mendelssohns Vioolconcert staat opeens in een nieuw, ander licht en Liza Ferschtman laat u niet alleen getuige zijn van haar herontdekking, ze geeft alles om ook de luisteraar het Vioolconcert te laten herontdekken. Een verbluffend mooie en verrassende cd.

(KZ 1-2017)

INTERVIEW
Frisse blik op Mendelssohn

Nadat ze jaren niet aan opnemen wilde denken, viel Liza Ferschtman een paar jaar geleden zo voor het Vioolconcert van Mendelssohn dat registratie onvermijdelijk was. Afgelopen zomer nam ze het op met Het Gelders Orkest onder leiding van Kees Bakels. Een gesprek over noodzaak en goede muziek.

“Ik voelde dat ik dit op moest nemen”, zegt Liza Ferschtman over haar jongste cd. “En als die innerlijke motivatie zo sterk aanwezig is, moet ik het gewoon doen.” Nu heeft de succesvolle Nederlandse violiste het niet over een veronachtzaamd twintigste-eeuws werk of een wereldpremière, maar over misschien wel het vioolconcert der vioolconcerten: Mendelssohns Vioolconcert in e-klein. Niet het eerste concert waar men aan denkt bij iemand met het cv van Liza Ferschtman. “Ik speel veel standaardrepertoire, hoor”, zegt ze direct. “Het standaardrepertoire is niet voor niets standaard. Het is gewoon ontzettend goede muziek, daar wil je je als violist graag mee bezighouden.”

Toch stond Mendelssohns Vioolconcert lange tijd niet op het cd-verlanglijstje van de violiste met Russische wortels. “Ik had niet het idee dat ik wat extra’s toe te voegen had. Het heeft mij zo’n twintig jaar gekost om het werk weer te voelen,” zegt ze. “En ik ben vaak gevraagd het te spelen. Maar ik kan iets niet spelen als ik het niet voel. Het mooiste aan de rol van een solist is dat je alles wat je speelt met een frisse blik probeert te brengen. Mendelssohns Vioolconcert was het eerste volwassen stuk dat ik op mijn repertoire nam. Ik speel het sinds mijn veertiende.”

Ze voelde dat haar eigen blik, haar eigen persoonlijkheid juist in dit werk overschaduwd werd door alle meningen en wijze lessen die ze in haar jonge jaren meekreeg. Een paar jaar geleden voerde ze Mendelssohns concert weer eens uit onder leiding van Kees Bakels. “Het was heel goed om te merken hoe hij van het orkest verlangde te doen wat er in de partituur stond. Het bracht mij terug naar: wat staat er eigenlijk? Dat was heerlijk. Mendelssohn was een heel goede strijker; de stokvoering die hij voorschrijft heeft altijd een reden, dus waarom die niet volgen?”

Via de partituur kwam Liza Ferschtman weer uit bij de uniciteit van het vioolconcert en kon ze zich bevrijden van de meningen van docenten en vele goedbedoelde adviezen. Ze beschouwde het werk weer als nieuw. “Ik was echt overdonderd door de kamermuzikale kwaliteit van het concert. Langzaamaan kon ik alle lagen van mij afwerpen en de ware Liza laten horen. En het werk werd er voor mij veel stralender en lichter door. Dat was de reden om het concert op cd te willen zetten.”

Terwijl er nog diverse andere cd-plannen gonsden, zoals de Serenade van Leonard Bernstein samen met het Vioolconcert van Korngold, de sonates van Prokofjev en een combinatie van het Eerste vioolconcert van Prokofjev en het Eerste vioolconcert van Szymanowski, moest alles wijken voor Ferschtmans hernieuwde liefde voor Mendelssohn. Ze combineerde het concert heel bewust met het Octet, juist om de kamermuzikale kwaliteit te onderstrepen. “Dat was wel een sprong in het diepe”, verzucht ze. “Ik had tijdens het Delft Chamber Music Festival maar twee concerten op één en dezelfde dag om het werk op te nemen en we hadden geen mogelijkheden meer om nog een eventuele reparatiesessie te houden. Maar ik had zulke fantastische musici om mij heen. Zij stimuleerden mij om het gewoon te doen.” En het resultaat is ernaar. Het Vioolconcert wordt kleiner, intiemer, kamermuzikaler, het Octet daarentegen grootser, orkestraler. Ondertussen valt er veel nieuws te ontdekken en klinkt vooral het Vioolconcert als nooit tevoren.

“Wat is het doel van een cd?”, zo vraagt Ferschtman zich retorisch af. “Je voelt iets bij de muziek waarvan je wilt dat anderen dat ook voelen. Voor mij moet er een noodzaak zijn. Niet omdat ik zelf zo nodig die muziek op wil nemen, maar vooral om wat ze doet met mensen.” Voor deze productie zocht Ferschtman haar toevlucht tot een crowdfundingsactie, maar dat gaat ze niet bij elk project doen. “Een opname van een werk met orkest is duur en er was helemaal geen geld. Bij mij niet en bij de cd-maatschappij ook niet. Ik wilde niet simpelweg mijn hand ophouden, maar het publiek erbij betrekken. Er zat een vraag achter: ik wil dit graag delen, willen jullie het horen?”

De actie was vooral op de Nederlandse markt gericht en het antwoord was duidelijk. “Ik heb een aardige fanbase hier, en dat bleek van onschatbare waarde. Ik heb heel veel goede reacties gehad. En dat terwijl ik het in het begin best eng vond. Mensen kunnen ook denken: gaat het zo slecht met je carri- ère dat je je hand op moet houden? Daar ging het uiteraard totaal niet om. Het gaat niet goed met de cd-markt en dit was een weg om iets te doen wat ik heel graag wilde delen. En het was een interessant proces. Ik heb uiteindelijk tweehonderd cd’s zitten signeren en er persoonlijke kaartjes bij geschreven. Dat soort handwerk geeft wel een heel leuke interactie met je publiek.”

Paul Janssen (1-2017)

In het onderstaande filmpje uit 2016 vertelt Lisa Ferschtman waarom ze zo graag het vioolconcert van Mendelssohn wil opnemen samen met Het Gelders Orkest. Om de opnames mogelijk te maken moest er geld op de plank komen. Een succesvolle crowdfundingcampagne was het gevolg. Het resultaat hoort u op de cd!

http://vimeo.com/187851314

Deze cd was op 5 februari 2017 'CD van de week' bij de Concertzender. Luister de aflevering hier terug: http://www.concertzender.nl/programma/cd_van_de_week_368299/