Porpora, Nicola / Rolli, Paolo Antonio / Prohmann, Arend

SPECIAL

Spektakel met Farinelli
Op 6 december brengt Cecilia Bartoli een nieuw album uit, met muziek, geschreven voor Farinelli, fascinerende ster van de barokopera.

Door zijn beroemde collega Senesino werd hij ‘ofwel een engel ofwel een duivel genoemd’: de castraat Carlo Broschi – bij zijn uitzinnige fans bekend als Farinelli – bracht de barokopera tot grote hoogten en maakte haar tegelijkertijd kapot. Hij kon álles met zijn fabuleuze techniek en zijn krachtige stem en door zijn frappante verschijning werd de bühne een plek van magie, wilde seksuele fantasieën en spektakel: een bacchanaal van zangkunst, een feest van verfijning, een woeste droom van muzikaal drama. En daarmee werd hij de aanstichter van de langzame ondergang van het genre. Er is dat mooie moment in de film Farinelli waarin Jeroen Krabbé als componist Händel onpasselijk lijkt te worden bij het horen van de stem van de zanger: het is niet meer normaal wat de castraat kan doen, maar het betekent ook dat teksten onbelangrijk worden en geschreven noten slechts een middel zijn tot verheerlijking van een unieke persoonlijkheid. Vaarwel muziekdrama.

Cecilia Bartoli is in haar carrière zelf heel dicht bij deze vorm van verering gekomen en vooral in de eerste jaren ervan zijn er momenten geweest dat ze de operawereld – misschien onbedoeld – ook enigszins uit zijn voegen trok doordat haar persoonlijkheid de muziek overrompelde. Waar Farinelli zich uiteindelijk terugtrok aan een hof, houdt Bartoli haar opera-optredens grotendeels beperkt tot een paar huizen. Bartoli is haar eigen weg gegaan.

Op haar albums en in haar concerttournees promoot ze tegenwoordig vaak muziek die zelden tot klinken komt. Dat gebeurt op haar nieuwe cd rond Farinelli: die bevat fragmenten van Porpora, Hasse, Giacomelli, Caldara en Farinelli’s broer Riccardo Broschi. De foto’s bij het album willen iets vertellen over de androgyne mystiek van de castraat: het geslaagdst is een afbeelding in het boekje waarbij Bartoli als een soort feminiene Johnny Depp met opgetrokken wenkbrauw wegkijkt. Het repertoire van Farinelli duwt Bartoli dan ook niet alleen in de mannenrollen: in Hasses Marc’ Antonio e Cleopatra is ze de Egyptische vorstin, een van Farinelli’s pittiger rollen. In het inmiddels meermalen op cd verschenen Alto Giove uit Popora’s Polifemo, een driedelige aria, laat Bartoli met beheerste en tegelijkertijd vrij zwevende stem niet alleen horen dat het om een gebed aan Jupiter gaat, waarbij de jonge herder Acis bevangen is door een gevoel van nederigheid: meer nog dan de countertenoren die dit stuk ook hebben opgenomen, benadrukt ze dat het middendeel een contrasterend karakter heeft, waarin Acis blij is dat hij zijn geliefde Galathea weer aan zijn zijde heeft. Eerder op de cd laat ze ons Acis’ geluksgevoel ook al horen, met het duidelijke hoorbare plezier – Bartoli’s handelsmerk, zou men kunnen zeggen - dat ze zelf in het zingen heeft.

De tedere kleuren en puntige kracht van Il Giardino Armonico onder Giovanni Antonini zorgen voor een ideaal decor van de aria’s en de teksten en informatie bij het album zijn voorbeeldig. Aan historische vocalisten gewijde cd’s worden langzaam maar zeker het nieuwe cliché, maar Bartoli geeft zoiets dan toch weer een extra vleugje chic, inzicht en feestelijkheid.

Hein van Eekert (Klassieke Zaken 6-2019)

Cecilia Bartoli
10 december
Concertgebouw Amsterdam
www.concertgebouw.nl