Bach, J.S. / Brahms / Schumann

Het is verwonderlijk dat de grootheden Martha Argerich en Itzhak Perlman zo zelden samen hebben gespeeld in hun lange carrières. In 1998 gaven zij hun eerste en enige gezamenlijke liverecital in het Saratoga Performing Arts Centre. Van dat memorabele concert verschenen eerder sonates van Beethoven en Franck op cd, nu volgt de Eerste vioolsonate van Schumann, aangevuld met recente studio-opnamen. Argerich’ spel blijft wonderbaarlijk: een unieke combinatie van kracht, brille en elegantie, gekoppeld aan een scherp muzikaal inzicht. Perlmans zoete toon van weleer heeft misschien plaats gemaakt voor een iets gespierder geluid, maar ook aan hem is het verstrijken van de jaren nauwelijks af te horen. In Schumann en Brahms werkt hun aanpak prachtig; het gepassioneerde, onrustige karakter van Schumanns vioolsonate komt mooi over het voetlicht, met een snel gespeelde, geagiteerde finale. In Bach bewijzen Argerich en Perlman hun toon ook terug te kunnen schalen. Zij geven een door zijn ingetogenheid overtuigende vertolking van de Vierde sonate voor klavecimbel en viool – uiteraard op de piano in plaats van op een historisch instrument. Daarin valt vooral het mooi dansante spel van Argerich positief op. Dat roept de vraag op waarom zij niet veel meer Bach heeft gespeeld en opgenomen. Een waardevol document.

Benjamin Rous (6-2016)

SPECIAL
Twee kanonnen vereend

Van sommige cd’s weet je bij verschijnen al dat ze ooit een collector’s item zullen worden. Dit is er zo een. Twee kanonnen vereend. Zeventigers die een spoor hebben getrokken door het internationale muzieklandschap. Die op elk concertpodium als helden worden onthaald en op voorhand volle zalen trekken. Wier namen een begrip zijn geworden, een garantie voor perfectie en onvergelijkelijk stijlinzicht.

Martha Argerich en Itzhak Perlman zien terug op een halve eeuw muziek maken. Ieder op eigen wijze, want achtergronden en persoonlijkheden contrasteren. Argerich verlegen, van nature worstelend met optredens, zichzelf tegen wil en dank het podium opsleurend. Verknocht aan haar instrument, maar een aversie tegen het recital, omdat ze zich naar eigen zeggen daar eenzaam voelt. Daarom nogal eens concerten afzeggend, tot ontzetting van haar bewonderaars.

Perlman aanmerkelijk extraverter. In tegenstelling tot Argerich benaderbaar voor interviews. In 1958 als jochie al vol branie in The Ed Sullivan Show op de Amerikaanse tv. Toen al op krukken trouwens, vanwege polio als kleuter. Levensblij, de uitdaging zoekend, grootheid nastrevend. Wie grasduint in de 77-cd-box die Warner Classics recentelijk van Perlman uitbracht – en die beslaat niet eens zijn hele creatieve leven – staat verbaasd over productiviteit en veelzijdigheid. Hij speelt ook jazz en klezmer. En filmmuziek, zoals de soundtrack bij Schindler’s List. Allerminst eenkennig of teruggetrokken dus. Toen Warner Classics met het idee kwam van een gemeenschappelijke cd, waren beiden in de wolken. Met uiterste voldoening blikken ze nu op hun samenwerking terug. ‘Een unieke ervaring om met Martha te werken,’ zegt Perlman, ‘haar briljante spel en haar kleuring herken je onmiddellijk. Niemand kan spelen zoals zij.’ Argerich stuurt de complimenten retour: ‘Het voelt als een geweldige stimulans om met Itzhak samen te spelen, echt een feest. We hebben een heel bijzondere band. Als we spelen is het alsof we een gesprek voeren. Er gebeurt heel veel tijdens ons samenspel, spontaan.’ Sinds de jaren negentig verruilde zij het solorecital voor kamermuziek, waarbij ze naar eigen zeggen aanmerkelijk beter in haar vel zit. Dat speelplezier komt over op de luisteraar. De nieuwe cd klinkt zoals het hoesje oogt: twee gelouterde musici die genieten van elkaars inzicht en steun.

Nooit eerder dook het tweetal gezamenlijk de studio in. Wel speelden ze in het verleden samen. Een van die optredens was dermate opzienbarend dat Warner de liveopname op cd beschikbaar maakte. Dat was een concert in het Amerikaanse Saratoga in 1998, met vioolsonates van Beethoven en Franck. De zaal werd toen bijna afgebroken van enthousiasme.

In deze nieuwe productie staan Schumann en Bach centraal. Schumanns Fantasiestücke en zijn Eerste vioolsonate – hoogromantiek pur sang, bijna uitgeschreven improvisaties. Als contrast daarmee de Vierde sonate BWV 1017 van Bach, veel abstracter en serener. Voor deze stilistische kloof werd bewust gekozen: beter kan niet worden geïllustreerd dat het hier om rasmusici gaat die het gehele muziekhistorische veld bestrijken. Zeventigers, dat betekent: grootgebracht in de jaren zestig en zeventig, het pre-authentieke tijdperk van muzikale normen die we heden ten dage belegen vinden. Op de cd is mooi te horen hoe beiden zijn meegegroeid, met een open oog en oor voor eigentijdse inzichten en benaderingen.

De cd vormt de kroon op de inspanningen van Warner om de twee legenden dank te betuigen. Perlman werd al eerder vereerd met een geweldige box die de jaren 1971-2002 omsluit. Argerich met een ludieke terug-in-de-tijdactie: toen ze afgelopen juni 75 werd, bracht het label namelijk een lp – jawel, vinyl – uit met een Chopinrecital dat ze gaf in 1965, kort nadat ze als twintiger de Internationale Chopin Competitie in Warschau op haar naam had gebracht. Nostalgie, maar toch niet echt ‘uit de oude doos’. Toen al namelijk werd haar spel ‘vulkanisch’ genoemd, de jonge Argerich werd vergeleken met een natuurverschijnsel: onbegrijpelijk en subliem.

Over aandacht hebben de twee giganten niet te klagen. Onlangs kreeg Perlman in Jerusalem de Genesis Prize, hem uitgereikt met de wat ongelukkige zinsnede dat hij ‘a modern day Jewish hero’ is. Maar liefst een miljoen dollar kwam zijn kant op – krankzinnig veel. Dat vond ook Perlman zelf, die zich meteen verplichtte om een bedrag ter beschikking te stellen ten behoeve van gehandicapten. Argerich kreeg het blijde nieuws dat haar de Kennedy Center Honors 2016 worden verleend voor haar bijdrage aan de Amerikaanse cultuur.

Jos van der Zanden (KZ 5-2016)

Op 29 januari 2017 was deze cd 'CD van de week' bij de Concertzender. Luister de aflevering hier terug: http://www.concertzender.nl/programma/cd_van_de_week_368053/