Mahler, G.

U vraagt zich misschien af: waar is de naam van de tweede solist? Het niet geheel voor de hand liggende antwoord: die is er niet. Jonas Kaufmann laat met deze opname een lang gekoesterde wens in vervulling gaan om naast de tenorliederen in Mahlers Lied von der Erde ook de liederen te zingen die normaal door alt of bariton worden gezongen. Zoals verwacht klinkt Kaufmann heroïsch en muzikaal in de liederen voor tenor waarop menig andere zanger zich stukbijt. Maar in de liederen voor lage stem mis je het contrast van de verschillende stemtypen, zodat het geheel wat eenvormig klinkt. Een bariton zou hier door menigeen al als compromis gezien worden; Mahlers orkestratie, waarin op belangrijke momenten fluit en hobo een prominente rol hebben, is qua timbre ideaal afgestemd op de warme vrouwenstem. Kaufmann doet zijn uiterste best om nuance te vinden in de liederen, maar klinkt ook wat geaffecteerd en het kan niet ontkend worden dat zijn stem juist in de laagte wat resonantie en kleur mist. Een vocale tour de force, dat zeker, maar uiteindelijk eerder een curiositeit dan een echt geslaagde uitvoering van Mahlers vocale meesterwerk.

Benjamin Rous (2-2017)

SPECIAL

De stem van een held

De stem van een held en een bijpassende verschijning: Jonas Kaufmann zingt mooie rollen in opera’s van Wagner, Verdi en de componisten van het met de term ‘verismo’ aangeduide genre. De droom van de op filmvertoningen verzotte Metropolitan Opera en van de platenmaatschappijen, die de liefhebbers trakteerden op een indrukwekkende reeks solo-cd’s.

Tenor Jonas Kaufmann lijkt het allemaal te hebben – de stem, de sterrenstatus en de allure – maar wil het de laatste tijd niet allemaal meer weggeven: persoonlijke omstandigheden werden belangrijker dan verre reizen, waardoor hij de Metropolitan Opera in New York confronteerde met een reeks afzeggingen. Pech voor New York, want daar – net als elders op de wereld – doet de in München geboren zanger veel harten sneller kloppen. Een aantal gezondheidsproblemen van de zanger schudden de vaak door passie, emotie en een hang naar extreme bewondering of verguizing geleide operafans wakker: zou dit de ondergang van der Jonas zijn? Jonas Kaufmann ging beslist niet ten onder. In de milde glaswaterstorm van controverse komt hij met een cd die de muziekliefhebbers verder gaat verdelen: een uitvoering van Mahlers Das Lied von der Erde waarin hij alle liederen zingt. Ook degene die de alt of bariton meestal voor zijn rekening neemt.

In het boekje bij de cd beschrijft de zanger zijn bewondering voor de opname van Otto Klemperer, met mezzo Christa Ludwig en Fritz Wunderlich. Laatstgenoemde baart in die opname opzien door de glorieuze wijze waarop hij – voor de microfoon – de bijna wreed hoog gecomponeerde tenorliederen over het voetlicht brengt. Kaufmanns aanpak is ruwer en virieler en op zijn eigen wijze succesvol. De liederen voor alt of bariton vragen om lage noten in de stem waarop Kaufmann, een ervaren vertolker van Siegmund in Wagners Die Walküre, ook weleens een beroep moet doen, maar toch niet met zoveel intensiteit als hier. In de langzame delen van de lager gelegen liederen bereikt Kaufmann een interessante intimiteit, maar zodra hij in Von der Schönheit verslag moet doen van de voorbij razende jongens op hun paarden, houdt de stem de galop niet meer bij. Het de jongens nakijkende meisje schildert hij dan weer met een warme sensualiteit die sommige van de meer ernstiger Mahlervertolkers vreemd is.

En daar schuilt het gevaar van deze uitvoering: de gedetailleerde opname, die recht doet aan alle gelaagdheden van de orkestgroepen in het prachtig spelende Wiener Philharmoniker onder leiding van Jonathan Nott, verleidt de luisteraar: zo werkt het slotlied Der Abschied door het geluid van Kaufmann en de zijnen als een totale betovering. Er is een koel glas water voor nodig om na het laatste ‘Ewig…’ in dat lied tot het besef te komen, dat Christa Ludwig, Maureen Forrester of Brigitte Fassbaender je niet betoverden, maar je hart in een bad van tranen dompelden. Dat gevoel ontbreekt hier.

Nederland kan gelukkig snel weer luisteren naar Kaufmann, zonder de interventie van opnameapparatuur: een buitenkans voor de fans. Op 4 juni zingt hij in het kader van het Holland Festival een recital, waarin hij Verdi en Wagner laat horen: scènes uit rollen die hij heeft gezongen of nog zal gaan zingen. Extra verrassing is de aanwezigheid van sopraan Eva-Maria Westbroek, die onder andere de aria van Elisabeth uit Verdi’s Don Carlos gaat zingen.

Hein van Eekert (3-2017)

www.hollandfestival.nl