Vivaldi \ Caldara

Cellist Jean-Guihen Queyras duikt in de Barok

Jean-Guihen Queyras leerde de muziek van antonio vivaldi pas Goed kennen toen hiJ biJ anner biJlsma aan de keukentafel zat. nu werpt hiJ zich met de befaamde akademie für alte musik berlin op de celloconcerten. “ze willen muziek niet per se mooi laten klinken, maar kiezen voor een rauwere interpretatie.”

Klassiek? Liever barok? Of toch hedendaags? Het maakt de Franse cellist Jean-Guihen Queyras niet uit. Hij is een omnivoor en leeft bij de gratie van diversiteit. Queyras (44) maakte lang deel uit van het vermaarde Ensemble Intercontemporain, draait zijn hand niet om voor alle zes Bachsuites op één avond en speelt mediterrane muziek met de broers Chemirani uit Iran. Ondertussen groeit zijn discografie bij Harmonia Mundi gestaag. Jongste aanwinst: een trits celloconcerten van Vivaldi, gelardeerd met onder meer Sinfonia's van Caldara.

Als je hem vraagt naar muziek van de ‘rode priester’, komen bij Queyras direct herinneringen bovendrijven aan Venetië, waar hij als elfjarige met zijn ouders kwam. “Een schok!” zegt de cellist. “Iedere stap die ik in deze magische stad zette kan ik me helder voor de geest halen. Er is geen plaats op aarde waar elke steen zoveel geschiedenis en kunst ademt als Venetië.” Ook naar Vivaldi’s muziek luistert Queyras al van kindsbeen af. “De eerste opnamen die ik hoorde waren van Anner Bijlsma: er is geen grotere meester om Vivaldi uit te voeren. Als je met hem over de componist praat, komt die voor je neus tot leven. Antonio Bijlsma, Anner Vivaldi. We hebben ernaar geluisterd, aan de keukentafel in Amsterdam. ‘Luister goed, hier is een maat toegevoegd, en hoor je die fagotklank?!’ Hij is zo knap in het combineren van het bronnenmateriaal met zijn eigen ontdekking van de kracht achter de muziek.” Queyras ging met een stapel geannoteerde partituren naar huis.

Hij nam Vivaldi’s concerten op met de Akademie für Alte Musik Berlin, zijn eerste samenwerking met dit gezelschap. “Dat was een elektriserende belevenis. Als deze musici serieus bezig zijn met articulatie, streek en dynamiek, dan zijn ze compromisloos: een geweldige kwaliteit. Ze willen muziek niet per se mooi laten klinken, maar kiezen voor een rauwere interpretatie, zonder filter. Zeer stimulerend. De werkwijze van zo’n gespecialiseerd barokensemble wijkt niet zoveel af van de mijne. We hebben een andere achtergrond, maar zijn steeds op zoek geweest naar wat er achter de aanwijzingen op het muziekpapier schuilgaat. En dat is nodig om een stuk tot leven te wekken, of het nu om werk van een dode of levende componist gaat.”

Waar de Akademie een barokinstrumentarium hanteert, sjoemelde Queyras weloverwogen met omwonden darmsnaren op zijn eind- 17de-eeuwse Gioffredo Cappa, en een klassieke strijkstok. “Als ik voor honderd procent authentiek was gegaan, zou er een vioolbouwer twee maanden werk hebben gehad aan mijn cello. Dat gaat verder dan de kam en snaren, dan heb je het bijvoorbeeld ook over de hoek van de toets. Snaren en stok maken het grootste verschil. En, zoals Nikolaus Harnoncourt al zei, uiteindelijk gaat het niet om het instrument waarop je speelt, maar om de projectie van hoe je wilt dat het klinkt, van wat je in je hoofd hebt. Met de Akademie zat ik op één golflengte: we hadden hetzelfde idee over hoe de muziek moest spreken.” Queyras flitst en betovert met op en top verzorgd, maar ook gewaagd spel. “Vroeger was ik veel geremder. Ik durf nu meer risico’s te nemen.”

Frederike Berntsen