Bartok, Bela

Het omslag is bijna net zo ludiek als dat van de Terry Riley-cd een paar jaar geleden: een boom waaruit een grammofoon, een viool en folkloristische danseressen groeien. Dat verwijst natuurlijk naar de Oost-Europese volksmuziek die bij Bartók zo’n doorslaggevende rol speelt. Het geldt ook voor zijn zes strijkkwartetten, waarvan er hier drie worden gepresenteerd. Meteen al in het openingsdeel van het Eerste hoor je bourdonklanken die aan een folkloristische draailier of iets dergelijks doen denken. In elk deel klinkt wel iets landelijks, met name ritmisch. Al in dat Eerste strijkkwartet (1908) was Bartók zijn tijd ver vooruit door de grenzen van de tonaliteit op te zoeken. Tegelijkertijd keek hij ook terug, want stilistisch sloot hij aan bij de late Beethoven, wiens kwartetmuziek hij intensief bestudeerde. Het Nederlandse Ragazze Quartet kennen we van onconventionele, soms theatrale uitvoeringen en allerlei cross-overs. Vooral sinds ze in 2013 de Kersjes Prijs wonnen, die een aanzienlijke financiële armslag gaf, zijn de vier dames rolbepalend in het Nederlandse culturele leven. Bartók lijkt hen op het lijf geschreven, want ook de gevaarlijkste passages, zoals versnellingen, scherpe dissonanten en schielijke overgangen vloeien probleemloos uit hun instrumenten. Dat de opname fraai is, hoeft bij dit label niet te verbazen.

Jos van der Zanden (Klassieke Zaken 3-2019)

IN GESPREK MET...

Als door de bliksem getroffen
Carel Kraayenhof is hét tangofenomeen van Nederland sinds de bruiloft van Koning Willem Alexander en Máxima. Tijdens een prachtige vertolking van Adiós Nonino van Astor Piazzolla zagen meer dan 55 miljoen mensen wereldwijd de ‘traan van Máxima’. Na dit gedenkwaardige optreden groeide Kraayenhof uit tot een nationaal en internationaal veelgevraagd solist. Hoe is zijn passie voor bandoneon en tango ontstaan?

Carel Kraayenhof groeide op in een gezin waarin klassieke muziek en wereldmuziek rijkelijk aanwezig waren. “Vanaf mijn achtste kreeg ik pianoles, maar ik was al veel eerder geïnteresseerd in muziek. Als jongetje van een jaar of vijf was ik bijvoorbeeld totaal gefascineerd door mijn moeder die huilde bij de aangrijpende klanken van de West Side Story van Leonard Bernstein. Een bijzonder beeld dat me altijd is bijgebleven en dat een rol heeft gespeeld in mijn uiteindelijke keus om van muziek mijn beroep te maken.”

“Voordat het zo ver was heb ik nog wel een omweg gemaakt. Ik had ondanks het positieve advies van mijn pianoleraar om naar het conservatorium te gaan meer zin om filosofie te gaan studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Hoewel ik mijn piano niet mee kon nemen naar mijn studentenkamer bleef ik toch musiceren. Mijn broer speelde fiddle, mandoline en gitaar en ik kocht een trekharmonica en een ‘concertina’, zo’n zeshoekig instrument, en samen maakten we Ierse muziek op straat, op bruiloften en in kleine theaters. In diezelfde periode hoorde ik op een zekere dag bij een vriend thuis een solo-lp van een geweldige bandoneonspeler: Juan José Mosalini. Ik was als door de bliksem getroffen en wist meteen: dat wil ik ook! Door toeval ben ik in contact gekomen met een Argentijn die naar mij toe kwam toen ik een keer in het Vondelpark speelde. Hij heeft voor mij een bandoneon uit Buenos Aires gehaald en vanaf toen wist ik zeker dat ik alleen nog maar muziek wilde maken.”

Carel Kraayenhof dankt zijn kennis van de bandoneon en de Argentijnse tango mede aan zijn samenwerking met Astor Piazzolla in 1987 tijdens de Broadwayshow Tango Apasionado. Naast alle solo-optredens en de concerten met zijn vaste pianist Juan Pablo Dobal arrangeert en componeert Kraayenhof zelf ook, en zijn eigen ensemble Sexteto Canyengue behoort inmiddels tot de wereldtop van de tango. “Helaas heb ik na dertig jaar mijn sextet moeten opheffen omdat het culturele circuit in elkaar is gezakt, vooral wat betreft wereldmuziek. In die zin is het verhaal van Papa Tango - het personage dat ik momenteel speel in de muziektheaterproductie Lost Tango - ook een beetje mijn eigen verhaal. Mijn sextet is ten onder gegaan, net als het schip en het tango-orkest uit deze voorstelling. Na het succes van Lost Tango op Oerol vorige maand zie ik extra uit naar de tournee in het najaar. Dankzij Lost Tango heb ik het Ragazze Quartet leren kennen. De onlangs verschenen cd van de musici, Bartók Bound, is een aanrader!”

Noortje Zanen (Klassieke Zaken 4-2019)

INTERVIEW

Bartók op de kaart
Grenzeloos is het Ragazze Quartet. Al heel wat spraakmakende sporen hebben de musici verdiend, met innovatieve programma’s die de grenzen van het klassieke strijkkwartet ver te buiten gaan. Hun cd’s zijn veelgeprezen, hun repertoire is oneindig, hun inventiviteit kent geen grenzen. Op hun recente cd: Bartók.

Het Ragazze Quartet speelt klassieke en moderne kwartetten, werkt met acteurs, zangers, dansers, filosofen. Bij de opwindende performances van de musici mogen alle zintuigen meedoen. De energie van de muziek wordt zichtbaar. Rosa Arnold, Jeanita Vriens, Annemijn Bergkotte en Rebecca Wise hebben een nieuw speerpunt: de zes strijkkwartetten van Béla Bartók. “We vinden hem fantastisch”, zegt celliste Rebecca Wise. Dat zijn muziek bijna 75 jaar na zijn dood voor sommigen nog te modern is, is onvoorstelbaar.” Dat vooroordeel gaan de Ragazze ongedaan maken, want Bartóks muziek is ongelooflijk. “Net als Beethoven gaat hij over grenzen heen. Omdat hij de beperkingen van de instrumenten niet kende is deze muziek technisch veeleisend, heel onhandig soms. Als je daar greep op krijgt word je gigantisch beloond: je wordt er een beter strijkkwartet van.”

Wise liet zich in Boedapest bijpraten door musicoloog en Bartókkenner László Vikárius om door te dringen tot de kern van Bartók, die zich de volksmuziek in een wijde boog rond Hongarije eigen maakte. Zo krijg je meer begrip voor zijn universele twintigste-eeuwse idioom. Op allerlei manieren wordt Bartók door de Ragazze aan de man gebracht. Natuurlijk met optredens, al dan niet gecombineerd met ander werk. Er is een prachtige eerste cd uitgekomen met de kwartetten 1, 2 en 4.

Het Ragazze Quartet wil de energie van Bartóks muziek niet alleen hoorbaar maar ook zichtbaar maken. “We willen de drive, de levensvreugde uitstralen door onze bewegingen bij het spelen.” Grenzen oprekken is een sleutelwoord. Want waarom zou je je beperken tot je eigen concerten? Je kunt ook in de marge van een concert of voorstelling het publiek laten kennismaken met het geniale kwartetoeuvre van Bartók. Wise: “Stel, het Concert voor orkest wordt ergens uitgevoerd, of het ballet De houten prins wordt gedanst, dan kunnen wij erbij komen met een randprogramma. Een van de leukste ideeën daarvoor is een PubQuiz, waarvoor we expert Paul Scheepers hebben ingeschakeld. We zijn ook bezig met een kindervoorstelling met Oorkaan en choreograaf Pim Veulings.” Het Ragazze Quartet borrelt over van de ideeën. In de komende seizoenen is iedereen ‘Bartók Bound’. Een podcast houdt ons op de hoogte. Béla Bartók staat op de kaart...!
www.ragazzekwartet.nl

Gerard Scheltens (Klassieke Zaken 2-2019)