Villa-Lobos - Glass

SPECIAL

Een ode aan het Amazoneregenwoud
Verwen niet alleen je oren, maar ook je ogen met het album Amazônia. Beluister en bekijk vertolkingen van het imposante en kwetsbare natuurgebied, de Amazone. De dirigente Simone Menezes en de fotograaf Sebastião Salgado brengen samen met de Philharmonia Zürich en sopraan Camila Provenzale, een ode aan Villa-Lobos en het Amazoneregenwoud.

Simone Menezes en Sebastião Salgado reizen samen de wereld over met Salgado’s geprojecteerde foto’s van de Amazone, terwijl Villa-Lobos’ Floresta do Amazonas klinkt in een speciaal door Menezes gecreëerde suite voor orkest en sopraan. In het album is een selectie van Salgado’s foto’s opgenomen in het booklet. “De Amazone laat de omvang, kracht, schoonheid, complexiteit en rijkdom van de wereld zien”, aldus Menezes. “Ik geloof in onze verantwoordelijkheid voor onze rijke wereld. Wij zijn hoveniers in deze tuin. Ik hoop mensen emotioneel te kunnen raken met muziek en andere kunsten die rechtstreeks tot hun harten spreken over natuur, schoonheid en onze aansprakelijkheid.”

De Braziliaan Heitor Villa-Lobos (1887-1959) was en is een van de bekendste Zuid-Amerikaanse componisten. Hij componeerde in een universele muzikale taal. Zijn werk bevat stijlelementen uit de Europese klassieke muziek, van barok tot en met het expressionisme uit de twintigste eeuw. Kenmerkend in zijn composities zijn de duidelijk hoorbare invloeden uit de Braziliaanse volksmuziek. “Dit resulteert in muziek die verbonden is met de veelzijdige wereld van vandaag, alsof Villa-Lobos’ muziek is gecomponeerd om vandaag te beluisteren.”

Villa-Lobos schreef zijn Floresta do Amazones (Bos van de Amazone) aanvankelijk als filmscore. De film speelt zich af in het Amazonegebied met Audrey Hepburn en Anthony Perkins in de hoofdrol. Vol bezieling schreef Villa-Lobos zijn muziek, maar het hele Hollywoodgebeuren was nieuw voor de componist en hij kon het niet verkroppen dat er uiteindelijk weinig van zijn muziek overeind bleef. Dus trok hij zich terug uit de samenwerking en bewerkte Floresta do Amazones tot een symfonisch gedicht. Het werk bevat wilde ritmes, exotische melodieën en heerlijke dissonanten, waardoor sferen van verlatenheid worden geschapen, terwijl je de regen en wezens, schuilend in het struikgewas, in de muziek hoort. Menezes beschrijft dat het werk “epische momenten heeft die vergelijkbaar zijn met Orffs Carmina Burana, met lyrische invloeden die me aan fado doen denken, ritmische patronen die door Bartók geschreven hadden kunnen zijn, en met een Messiaenachtige benadering van natuurgeluiden.”

Menezes bewerkte Floresta do Amazones tot een suite van 11 delen. “Het eerste deel behoort tot mijn favorieten”, laat ze weten. “A Floresta is zulke krachtige muziek. Lyrisch, maar tegelijkertijd zeer ritmisch. Het is best complexe muziek. Het geeft ons een mentaal beeld van iets groots, episch, krachtigs; het is bijna onmogelijk om niet de Amazone in je verbeelding te ervaren.”

De verwantschap tussen Salgado, Villa-Lobos en Menezes is sterk. “Zowel Salgado als Villa-Lobos begrijpen de ziel van de Amazone. Echte kunstenaars, van wie we er maar weinig hebben, zijn in staat om onze ziel te raken met slechts één beeld of één muzikale frase. Wanneer je Salgado’s foto’s ziet en Villa-Lobos’ muziek hoort, kun je niet anders dan met twee zintuigen een diep begrip hebben voor dit universum van de Amazone.”

Het album Amazônia van Alpha Classics wordt afgesloten met Philip Glass’ ‘Metamorphosis 1’ van Aguas da Amazonia, eveneens een indrukwekkend eerbetoon aan de natuur van de Amazone.

Jacqueline Blok-Wouters (Klassieke Zaken 3-4-2023)