Schönberg Kwartet
2009-06-25 21:57:45
De rijke erfenis van het Schönberg KwartetEen van de boegbeelden van het Nederlandse muziekleven, het Schönberg Kwartet, stopt ermee. Drieëndertig seizoenen brak het een lans voor zelden gespeelde kwartetmuziek uit de twintigste eeuw, in het bijzonder voor de Tweede Weense School en voor nieuw Nederlands werk. En nu is het afscheid daar. Dat doet pijn. Gelukkig is het een afscheid in grootse stijl: op het label Etcetera brengt het kwartet twee boxen uit met in totaal negen cd’s. Die zullen het ensemble voor eeuwig een verdiend plaatsje in de Nederlandse muziekgeschiedenis garanderen.
door Stephen Westra
Het Schönberg Kwartet, een ensemble dat altijd naar de toekomst heeft gekeken, blikt nu terug met twee cd-boxen: The Retrospective Edition en The Dutch Legacy. De titels wijzen richting verleden. Een opmerkelijke ervaring bij een kwartet dat vooral naar de toekomst placht te kijken. Op heroïsche wijze verzette het revolutionair werk. Het maakte opnamen van de vele werken die de Tweede Weense School op het gebied van de strijkkwartetmuziek heeft voortgebracht, het oeuvre van Schönberg voorop en vervolgens dat van Webern, Berg en Zemlinsky. Zo bracht het een eerbetoon aan ‘moeilijke’ muziek waarvan de waardering door het grote publiek waarschijnlijk nog altijd in de toekomst ligt.
Hetzelfde geldt voor het werk van een aantal componisten aan wie het Schönberg Kwartet in deze editie een hele cd wijdt. Als eerste Max Reger. Zal zijn tijd weer komen, nadat hij zolang is weggeweest? Het late Kwartet opus 121 toont zijn elegantere kant. Daaraan valt veel te genieten, zeker op het gebied van Regers rijke polyfonie die iemand deed verzuchten: ‘Ach, had het lot Reger maar ten tijde van Bach de wereld in gestuurd.’ Verder is er een hele cd met werk van Erwin Schulhoff.
Toen het Schönberg Kwartet in 1992 diens complete kamermuziek voor strijkers opnam, kreeg het daarvoor de Preis der Deutschen Schallplattenkritik. De prijs kwam tegelijk met een Grammynominatie voor de box met Schönbergs complete strijkkwartetten op Chandos - één van de sterkste wapenfeiten in de geschiedenis van het kwartet. Tegenwoordig wordt de muziek van Schulhoff wat vaker in de concertzaal gespeeld, maar in 1992 was zijn werk voor veel mensen nieuw. Het Schönberg Kwartet heeft er een opname van formaat van gemaakt, superieur eendrachtig gespeeld, al had er misschien naast een optimaal gevoel voor Schulhoffs zwart-expressionistische kant wat meer aandacht mogen zijn voor zijn dansante en speelse charme.
Het Schönberg Kwartet heeft zich met hart en ziel ingezet voor Nederlandse muziek: voor oudere werken, maar vooral ook voor de allernieuwste. In de toelichting spreekt men van ‘een ideaal huwelijk’ tussen het kwartet en de muziek die hier te lande gecomponeerd wordt. Daar is veel voor te zeggen: het Schönberg Kwartet heeft het met talloze opdrachtcomposities en premières bepaald niet bij een loze flirt gelaten.
En er is hard voor gewerkt, zoals dat in een huwelijk nu eenmaal moet. The Dutch Legacy vermeldt werk van hedendaagse componisten als Otto Ketting, Wim Laman, Bob Zimmerman, Jan van Vlijmen en Robin de Raaff. Het kwartet van Zimmerman dateert van 2007 en De Raaff, vertegenwoordigd met een spannend Septet, is geboren in 1968 en behoort zo tot de jongere generatie.
Over toekomst gesproken: het is spannend te speculeren over wat de tijden zal overleven. Veiligheidshalve houd ik het hier op de oudere Nederlanders. Het grotendeels weemoedige, maar soms onverwacht jazzy Strijktrio van Rudolf Escher uit 1959 maakt een uitstekende kans, net als het Kwartet uit 2004 van de immer knorrig componerende, maar tegelijkertijd zo aantrekkelijke Otto Ketting. En een zwak heb ik voor een zogenaamd ‘jeugdwerk’ van de destijds twintigjarige Willem Pijper, zijn Kwartet nr. 1 in f: romantische muziek, heel toegankelijk, en zo te horen een plezier om te spelen.
Zo is het Schönberg Kwartet een ensemble waarbij het woord afscheid slecht past. De krachtige formatie bestaat niet meer. Hun erfenis is er echter één om in de toekomst nog vaak op terug te vallen.
Schönberg Kwartet
The Restrospective Edition
The Dutch Legacy
Etcetera EAN: 8711801102191
