Raat, Ralph van

2007-07-31 15:25:10

Ralph van Raat speelt het onmogelijke

Ralph van Raat heeft iets met megacomposities, met de Concordsonate van Ives, met ‘Vingt Regards sur l’Enfant Jésus’
van Messiaen. En met ‘The People United Will Never Be Defeated!’ van Frederic Rzewski, een van de grootste variatiewerken ooit voor de piano geschreven. Van Raat maakte er een opname van die de luisteraar de adem beneemt.

door Stephen Westra

Een concert dat aan waanzin grenst. Je maakt het niet vaak mee, zou ook voor niemand goed zijn. Ralph van Raat, zondag 25 maart 2007 in Galerie Marzee in Nijmegen. Wat mag een musicus van zichzelf vragen, dacht ik. Van Raat speelde de immense variatiecyclus ‘The People United Will Never Be Defeated!’ van Frederic Rzewski. Hij gaf op naïef-jongensachtige toon een inleiding en zette zich toen aan het klavier of hij even een menuetje uit Das Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach moest uitvoeren. Op de pianolessenaar prijkte leegte. Toen kwam de waanzin. Ralph begon en stopte niet meer. Speelde, speelde… uit het blote hoofd.
36 variaties. Moeilijkheidsgraad: ergens ver boven de 10. Aantal noten? Miljoenen. Houvast? Op het eerste gehoor lijken het losse deeltjes, in alle denkbare stijlen. Zat allemaal in die kop van hem. Een gevoel van klamme angst kwam over mij. Dit is niet goed voor het verstand. ‘Het was geweldig Ralph,’ zei ik na afloop, ‘maar zet de volgende keer alsjeblieft de bladmuziek op je lessenaar. Jij kunt dit, jij trekt dit, maar je meevoelende publiek niet. Het maakt bang.’
Van Raat heeft het mammoetopus nu op cd gezet. Betrad hij partituurloos de studio? Vast. Op cd loop je natuurlijk de bovenmenselijke extra spanning van een live-optreden mis. Maar er blijft nog veel, heel veel over. Het stuk van de Amerikaan Rzewski, geboren in 1938, is opmerkelijk. Het ontstond in 1975. Rzewski gebruikte als basis een Chileens protestlied tegen de dictatuur die president Allende had vermoord, ‘¡El Pueblo Unido Jamás Será Vencido!’ De sterk links-georiënteerde Rzewski wilde een toegankelijk werk schrijven, dat iedereen zou aanspreken. Vandaar een behoorlijke dosis polystilisme. Van negentiende-eeuws tot jazz, van Ierse jigs tot avantgarde, van minimal tot monumentaliteit. De componist beheerst al die idiomen feilloos.
Rzewski structureerde zijn werk strak: 6x6 variaties, waarbij elke groep bestaat uit 5+1: de laatste is een samenvatting van de voorgaande 5, de vuist die de vijf vingers omvat. Het is een lang werk: 62’30’’ speeltijd. Dat is niet zonder reden. Deze muziek, doordrenkt van het protestlied, beschrijft een strijd. En een strijd duurt lang. Op en neer golvend van variatie naar variatie, van overwinning naar nederlaag, van vreugde naar verdriet, tot de victorie daar is. De luisteraar beleeft het allemaal mee.
Intussen is het wel muziek die me noopte op twee sporen te luisteren. In de eerste plaats luister je naar de idealist Rzewski. Hij bevalt me. Niet alleen zijn bedoelingen, ook zijn klanken zijn integer. Toegankelijk, zonder kitsch te worden. Nergens een knieval voor wat of wie ook. Niets gewilds, ondanks enkele prepared piano-effecten. Boeiend en op z’n zachtst gezegd gevarieerd. Hij biedt de luisteraar veel.
Daarnaast complimenten voor Ralph van Raat. Zijn heldere benadering brengt dit absurd veeleisende werk uitstekend over. Van waanzin gelukkig geen sprake. Hij is genuanceerd-intellectueel, subtiel denkend. Daarmee legt deze begenadigde pleitbezorger een heldere glans over ‘The People United…’ Ook over het tweede stuk op de cd, ‘Winnsboro Cotton Mill Blues’. Deze boogie-woogie op hoog niveau is veel korter en zeer overzichtelijk: werkelijk een schot in de roos.

Frederic Rzewski
The People United Will Never Be Defeated!
Winnsboro Cotton Mill Blues
Ralph van Raat
Naxos 8 559360

http://home.wanadoo.nl/ralphvanraat

Relevante recensies