Norrington, Roger
2007-02-13 20:18:25
Hij is een van de pioniers van de authentieke beweging. Zijn London Classical Players waren jarenlang gezichtsbepalend op het gebied van de Weense klassieken: klein orkest, transparante klank, originele tempi. Inmiddels is Roger Norrington een allrounder met repertoire dat zich uitstrekt tot Mahler. Als chefdirigent van het Radio-Sinfonieorchester Stuttgart laat hij een traditioneel orkest profiteren van zijn enorme ervaring. Een seizoen lang stortte hij zich op Berlioz en toerde hij met de opera Benvenuto Cellini door Europa. Een van die sensationele uitvoeringen is nu op cd verschenen.door Jos van der Zanden
Deze Weimar-versie uit 1853 van Benvenuto Cellini dateert uit het Berlioz-seizoen 2002-3 toen u zich een jaar lang uitsluitend toelegde op deze superromanticus. Was dat niet een grote omschakeling? Nee, eigenlijk niet. Het is altijd mijn streven geweest om een historisch verantwoorde klank te verwezenlijken. Ik stel me de vraag: hoe zou een componist reageren als hij zijn muziek kon horen zoals ik die dirigeer? Zou hij tevreden zijn? Bij de Weense klassieken geloof ik een aardig eind in de buurt te zijn gekomen van de originele klank. Bij Berlioz probeer ik simpelweg hetzelfde. Ook die verdient het om te worden ontdaan van oneigenlijke mooimakerij. Wat dat betreft is er geen verschil met Mozart of Beethoven: er is ook hier zoveel mis! Denk aan articulatie, frasering, het juiste tempo, transparantie, vibrato.
Wat het vibrato betreft moet er nog een slag worden gemaakt, internationaal. Nu doen musici soms maar wat, en dan heb ik het niet alleen over de strijkers. Waar we bij de laat-romantici hard aan moeten werken is wat ik noem een ‘honest sound'. Er is nog te veel ballast. Het vibrato bijvoorbeeld is een ‘manier' die kritiekloos van generatie op generatie wordt doorgegeven zonder dat iemand zich afvraagt of het wel historisch verantwoord is.
Is deze Benvenuto Cellini een voorbeeld van hoe het wél moet? Het is een begin. Ik ben in 1998 bij het orkest gekomen en er is sindsdien een slag gemaakt. Bij deze Cellini hoor je al wat men de ‘Stuttgart sound' noemt. Het heeft te maken met de seating, de positionering van de musici op het podium, maar bijvoorbeeld ook met de eliminatie van het continue vibrato. Na de Cellini heeft de ontwikkeling zich doorgezet. Dat hoor je aan de Brahms-symfonieën die we nu hebben opgenomen. Maar over deze opera ben ik tevreden, al is hij om redenen die ik niet ken een paar jaartjes op de plank blijven liggen. U was jarenlang leider van de Opera in Kent en dirigeerde in die tijd meer dan vierhonderd operavoorstellingen. Hoe is het om wat
genre betreft weer terug te zijn op het oude honk? Opera is geweldig. Destijds in Kent heb ik er wel veertig gedaan. Teveel misschien. Nu is er meer ruimte voor verdieping. Vooral aan deze Cellini bewaar ik goede herinneringen. We hebben er in veel grote steden successen mee behaald, ondermeer bij de Proms in Londen, het Festival van Vlaanderen en in Berlijn. Opera vraagt erg veel aandacht. Dat geldt zeker voor Cellini, die in de tijd van Berlioz werd miskend. De enige die er de kwaliteit van inzag was Liszt. Het orkest van Stuttgart is traditioneel-modern, het is geen authentiek ensemble dat je zelf vormt zoals de London Classical Players.
Kunt u zo'n conventioneel orkest voor uw ideeën winnen? Of vraagt het concessies?
Ik heb het orkest geloof ik getransformeerd. De basis wás al goed, met jonge, open, vriendelijke en meedenkende musici. Ik heb vruchtbare discussies met ze over mijn standpunten, die ik wel altijd beargumenteer. Niet van: zus en zo moet het, maar ik wijs bijvoorbeeld op een negentiende eeuwse handleiding van Pierre Baillot die contact had met Berlioz. Hij schreef een L'art du violon (1834) waarin hij nauwkeurig ingaat op allerlei speelmethoden en -technieken die gangbaar waren, zoals strijkmanieren, het détaché, noem maar op. Als je het leest, merk je hoezeer we in de loop der tijd zijn gaan afwijken. Musici vinden dat interessant, fascinerend zelfs. Dat geldt ook voor de orkesten waar ik als gastdirigent kom. Of het nu bij jullie Concertgebouworkest is of bij een orkest in het Verre Oosten, musici staan er open voor. Ze passen het toe en maken het zichzelf eigen. Wel moeten ze het natuurlijk allemaal eens zijn over zo'n andere aanpak. Als eenling gaat het niet. In Stuttgart is het nu zo'n beetje gemeengoed geworden. Dat kon je onlangs horen toen we L'enfance du Christ deden, die overigens ook op cd verschijnt. We zijn nu nóg wat dichter bij de authentieke Berlioz.
Bewandelt u doelbewust een pad, in die zin dat u na de Weense klassieken systematisch verder doordringt in de negentiende eeuw? Nee, eigenlijk niet. Het is alweer jaren geleden dat ik me waagde aan Schumann en Brahms, daarna Wagner en tegenwoordig ook Mahler. Het is niet zozeer een opschuiven in de tijd, maar eerder het steeds weer opnieuw ontdekken dat een componist anders kan klinken dan men gewend is. Zodra ik dat merk, ga ik aan de slag, of het nu Mozart, Schumann of Wagner is. Dat proces stopt nooit en kan ook weer de andere richting op bewegen, bijvoorbeeld naar tijdgenoten van de Weense klassieken. Nu ik met Mahler bezig ben, realiseer ik me pas hoeveel conventie er in de uitvoeringspraktijk is geslopen. Als Mahler kon horen hoe wij hem nu uitvoeren, zou hij denk ik ontevreden zijn: te zwaar en te log. Ook hij stond in een traditie, ook hij componeerde vanuit bestaande concepten. Musici menen vaak dat ze het bij zo'n groot componist ineens over een andere boeg moeten gooien. Helemaal niet nodig. Ook de meest revolutionaire geesten zoeken meestal hun heil in het classicisme. Denk aan Wagner: grensverleggend, maar toen hij zijn villa Wahnfried liet bouwen, koos hij voor een classicistisch ontwerp gebaseerd op de oude Grieken!
Bedankt dat u even tijd voor ons maakte. Geen enkel probleem. Belt u me gerust wanneer u nog iets wilt weten of aan de orde wilt stellen. We bewegen ons allemaal op hetzelfde terrein en proberen met z'n allen de muziek tot een hoger niveau te stuwen en vooroordelen weg te nemen. Elke bijdrage is welkom, ook in de vorm van vragen. Bel dus gerust!
