Música Temprana
2008-08-18 17:38:20
‘Een Spanjaard toont zijn emoties niet’‘Donker, warm, ingetogen. Maar ritmisch vaak complex.’ Zo beschrijft Adrián Rodriguez van der Spoel de klank van Spaanse barokmuziek. Of beter gezegd, de Latijns-Amerikaanse variant daarvan, want de artistiek leider van Música Temprana heeft daar zojuist een cd van uitgebracht, Avecillas sonoras. Het is geen alledaags repertoire, bepaald niet. Tijd voor een gesprek.
door Stephen Westra
We zijn in een klein huis in Utrecht, in het atelier van de Argentijnse instrumentmaker Sebastián Núñez die voor Adrián replica’s van oude instrumenten bouwt. Laag plafond, smalle werkbanken, overal hout en blanke mallen. Aan de muur hangen tekeningen van Leonardo da Vinci en Le Corbusier, voorstellende: mensen… Dat verrast me. ‘Waarom?’ vraag ik. Adrián: ‘Je vindt in instrumenten de proporties van het menselijk lichaam terug. De goddelijke maat der dingen. Dat is ons voorbeeld.’
Adrián Rodriguez van der Spoel heeft een dubbele achtergrond. Geboren in Rosario, Argentinië, is zijn moeder Argentijnse maar zijn vader Hollander. ‘Emigranten zijn we. Wij zijn altijd op reis. De ene generatie zit hier, de andere daar.’ En zo brengt hij de Zuid-Amerikaanse cultuur in Europa. In dit geval Latijns-Amerikaanse muziek, die echter zijn oorsprong in Europa vond. Hoe zit dat, wil ik graag weten, want voor de hand ligt dat niet. Adrián: ‘De muziek van deze cd heb ik gevonden in de grote kathedralen van Zuid-Amerika: Lima, Mexico-Stad, Sucre, de oude Incastad Cusco. Die kathedralen hebben we te danken aan de Spanjaarden. Na de ontdekking van Amerika begon Spanje fanatiek zijn zendelingenwerk. Evangelisatie op grote schaal! Muziek hoorde daarbij. Kathedralen kregen hun eigen koren met professionele, uitstekend betaalde musici. De Spaanse koning gaf zelfs opdracht instrumenten die kant op te sturen!’
En dat werkte daar bij die indianen? ‘Die muziek paste zich natuurlijk aan. Er is bijvoorbeeld veel invloed van Afrikaanse ritmes… Ik zie je gek kijken! Ja, de Spanjaarden voerden Afrikaanse slaven in. Er moest veel werk worden verzet daar. Ik vind het prachtig om die muziek zelf in m’n handen te houden. Ik kom net terug uit Sucre. Schitterende oude bibliotheek! Goed bewaard, droog knisperend papier, niet van die natte vodden die je in afgelegen dorpjes in het oerwoud vindt, waar de Jezuïeten en die muziek óók kwamen. Soms breekt zo’n manuscript ineens af. Dan moest ik het zelf afmaken.’
Jullie nemen deze muziek als eerste op? ‘In Europa wel. Even zien, dit lied, ‘Con tan tierno llanto’ van de Boliviaan Chavarria, is hier nooit uitgevoerd. En dit van Mesa y Carrizo ook niet. ‘De esta rosa tan bella’ is in Guatemala opgenomen door een amateurkoor en ook andere zijn in Latijns-Amerika misschien één keer op de plaat gezet. Maar wanneer dit soort muziek wordt uitgevoerd, is dat meestal door grotere groepen van zo’n 25 man. Wij zijn veel kleiner,
Música Temprana telt vier tot acht man. We willen het kamermuziekachtige benadrukken. Voor deze eerste cd zochten we vooral duetten uit: die muziek is zo beweeglijk en soepel!’ Dit repertoire ontstond begin achttiende eeuw. Maar het lijkt wel Monteverdi!
‘Wanneer je de Spaanse en Latijns-Amerikaanse muziek vergelijkt met de Italiaanse in die tijd, dan zijn de harmonieën en de polyfonie conservatief. Maar het gaat in deze muziek om iets anders. Het gaat om het uitdrukken van de tekst, het samengaan van woord en klank. Het woord, z’n ritme, wordt nauwkeurig gevolgd. In wezen is het introverte muziek. Kijk, Italiaanse muziek is extravert, dramatisch. Spaanse niet. Ook flamenco is ingetogen. Sterft er bij Monteverdi iemand, dan is het: ‘Ik sterf, ik sterf, ik sterf – o laat mij sterven!’ De Spanjaard toont zijn emoties niet. Het drama blijft binnen je lichaam. Je maakt niet mee dat de vulkaan uitbarst. Italianen vallen bij wijze van spreken flauw van emotie, de Spanjaard behoudt zijn kracht. Hier, het woord “cruel”: zo sober uitgebeeld! Geen aparte harmonieën, geen melismen. Maar wél ontroerend.’
Avecillas Sonoras
Villancicos from 18th century
Latin America
Música Temprana
Adrián Rodriquez Van der Spoel
Marisú Pavón / Xenia Meijer
KTC 1358
