Mullova, Viktoria

2009-06-25 21:28:10

Viktoria Mullova als sublieme barokvioliste

De Russische violiste Viktoria Mullova is een nieuwe weg ingeslagen. Bijgepraat door Nikolaus Harnoncourt, John Eliot Gardiner en Giovanni Antonini buigt ze zich over het solorepertoire van Johann Sebastian Bach.

door Gerard Scheltens

Als musicus moet je niet alleen zo goed mogelijk spelen, maar ook verantwoording afleggen van je artistieke ontwikkeling, vindt Viktoria Mullova. In het boekje bij haar nieuwe dubbel-cd vertelt ze uitvoerig hoe het ervoor staat tussen Johann Sebastian Bach en haar. Goed dus, maar dat is wel eens anders geweest. Ze voelde zich altijd al sterk verbonden met de tijdloze muziek van de bepruikte 18e-eeuwer, maar het was niet gemakkelijk hem te veroveren.
Jarenlang kon ze het ‘goede pad’ niet vinden. De erfenis van haar studie in Rusland was nog te sterk. Aan de Sovjet-Unie, zonder baroktraditie, gingen de inzichten van de authentieke uitvoeringspraktijk voorbij. De opleiders van Mullova waren grote violisten (onder wie een gigant als Leonid Kogan), maar zij huldigden ouderwetse dogma’s. Bach moest je spelen met een op schoonheid gerichte klank, breed, lang fraserend en met een constant vibrato op elke noot, alsof je een orgel nadeed.
Veel violisten hebben daarmee grote indruk gemaakt, maar Viktoria Mullova kon er niets mee. ‘Mijn sonates en partita’s werden stijfjes en eentonig en ik begreep niets van de harmonische verbanden, die nu juist vrijheid zouden moeten geven,’ aldus de zelfkritische violiste, die rond 1990 de drie partita’s opnam voor Philips. Het is een uitgave waar ze niet meer achter staat: ‘Ik herken de violiste, maar niet de musicienne.’ Dit soort uitspraken doet ze vaker: ‘Ik was meer instrumentalist dan kunstenaar,’ bijvoorbeeld. Een ontwapenend eerlijk statement van een fantastische violiste die we associëren met een levendige, slanke, ‘koele’ toon, wars van pathos. Een dik vibrato hóórt niet bij Bach, maar ook niet bij Mullova.
Pas na 1983, toen zij haar vaderland verlaten had, leerde Viktoria Mullova een andere benadering van barokmuziek kennen. Bij Bach werken alle elementen eendrachtig samen: harmoniek, articulatie, polyfonie, contrapunt, noem maar op. Ze legde, schrijft ze, alles opzij en begon als een bezetene te studeren. Gretig nam ze de barokmuziek in zich op. Bach, maar ook het hele maaiveld dat zijn natuurlijke omgeving vormt: Biber, Leclair, Tartini en Vivaldi. Van die laatste nam ze vioolconcerten op met Il Giardino Armonico en dirigent Giovanni Antonini (ONYX 4001). Ze heeft veel van hem opgestoken, zegt ze, net als van John Eliot Gardiner en Nikolaus Harnoncourt, iconen van de authentieke uitvoeringspraktijk.
Het was logisch om voor dit repertoire de moderne viool aan de wilgen te hangen en te grijpen naar een tijdeigen instrument met darmsnaren (een Guadagnini uit Bachs sterfjaar 1750) en een barokstrijkstok. Dat is de manier waarop Viktoria Mullova Bach nu tegemoet treedt. Haar opname van de sonates voor viool en klavecimbel (met Ottavio Dantone, ONYX 4020) liet het al horen. Een prachtige klank, een levendig discours, eenheid, enthousiasme: alles viel op zijn plaats. De sonates en partita’s voor ‘viool alleen’ zijn dan een logische consequentie. Het zijn toppen van de vioolliteratuur, waar de kunstenaar volledig op zichzelf is teruggeworpen. Al die dubbelgrepen, die soms een heel ensemble lijken te moeten voorstellen, vereisen natuurlijk een feilloze techniek, maar deze afwisselende, diepzinnige,
gelaagde muziek biedt veel meer. Viktoria Mullova maakt dat allemaal waar. Met haar kernachtige, heldere en soepele toon heeft ze het lang gezochte ‘goede pad’ gevonden. Dat de violiste nu wel samenvalt met de kunstenaar kunt u zelf vaststellen: overrompelend spelen een interpretatie met inzicht en intelligentie. Voor mij één van de fraaiste uitgaven van de laatste tijd. Sympathiek: haar uitvoering van het Andante uit de Tweede sonate in a draagt Viktoria Mullova op aan haar dochter Katia.

Johann Sebastian Bach
Sonates en Partita’s voor vioolsolo, BWV 1001 t/m 1006
Viktoria Mullova
ONYX 4040 (2 cd’s)

http://www.viktoriamullova.com

Relevante recensies