Minkowski, Marc
2008-05-26 14:27:51
Fatale passie van Carmen en L’ArlésienneMarc Minkowski kiest na spraakmakende uitvoeringen van barokopera’s voor een gangbaarder terrein. Met Les Musiciens du Louvre werpt hij zich op de gouden Bizetsklassiekers Carmen en L’Arlésienne. Zijn aanpak is verrassend.
door Katja Reichenfeld
Het borrelde en gistte in de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw zowel op het terrein van de nieuwe als de oude muziek. Nu, na zo’n vijfentwintig jaar, vieren vele vernieuwende ensembles van toen hun zilveren jubileum. Zo ook het op historische instrumenten spelende ensemble Les Musiciens du Louvre, in 1983 opgericht door dirigent Marc Minkowski. Naam maakten zij vooral met half vergeten barokopera’s van Rameau, Lully en Handel. Maar toen Minkowski met zijn Musiciens in 2001 in Amsterdam een sprankelende serie voorstellingen van Handels Giulio Cesare dirigeerde, bekende hij in een interview in Trouw de barokopera’s voorlopig voor gezien te houden. Hij was het beu om altijd weer opnieuw de partituur te moeten verdedigen tegen eigenwijze regisseurs die de noten naar hun hand wilden zetten en essentiële delen wilden schrappen omdat die hun visie op de handeling niet ondersteunden.
‘Ik wil geen compromissen meer sluiten als het om muziek van grootheden gaat.’ En: ‘Ik ben een selfmade musicus met veel dromen en veel fantasie, en ik wil graag zelf de baas spelen.’ Sindsdien is Minkowski zich meer gaan toeleggen op concertmuziek waarbij hij zonder belemmering zijn eigen stempel kan drukken op de muzikale materie. Ook wat het repertoire betreft sloeg hij een andere weg in en begon Beethoven, Brahms, Debussy en Franse romantische muziek te dirigeren. Met zijn onderzoekende geest neemt Minkowski geen genoegen met overgeleverde tradities, om het even of het gaat om muziek uit de zeventiende, achttiende of negentiende eeuw. Ook de partituren van Georges Bizet bekeek hij met een onbevangen blik en koos voor de nieuwe cd-opname op het label Naïve een andere vorm dan gebruikelijk. ‘Ik weet dat ik geen traditioneel dirigent ben omdat ik meer geïnteresseerd ben in artistieke programmering,’ had hij al eerder aangekondigd, en nu stak hij zijn speurende neus in de verschillende versies van de Arlésienne-muziek. Er was de oorspronkelijke toneelmuziek uit 1872 bij het toneelstuk van Alphonse Daudet, en de versie hiervan die Bizet enkele weken na de première maakte.
Dan waren er de twee orkestsuites: één van Bizet zelf, bedoeld voor de Concerts Populaires van Jules Pasdeloup, en de andere van zijn vriend Ernest Guiraud, na Bizets voortijdige dood door hem samengesteld. Om het verband tussen de muziek en het drama duidelijk te maken, stelde Minkowski echter hoogstpersoonlijk nog een derde suite samen uit de oorspronkelijke toneelmuziek die zelden te horen is. Dit alles werd uitgevoerd in de originele bezetting die intiemer is dan die waaraan onze oren inmiddels gewend zijn. Ook de tempoaanduidingen nam Minkowski heel serieus. Zo horen we het Adagietto in de Eerste Arlésiennesuite nu in het door Bizet bedoelde uiterst trage tempo (een kwart = 40 op de metronoom), waarmee het verband met Mahlers Adagietto uit diens Vijfde symfonie ineens overduidelijk wordt.
Ontdaan van het enigszins vette, gele vernislaagje klinkt Bizet krokant, fel en strak in het ritme. Aangevuld met vier instrumentale delen uit Carmen is deze cd een stralend kleinood. De schijf is ingebed in een prachtig boekwerkje met reproducties van in Arles gemaakte schilderijen van Van Gogh, en voorzien van teksten die ook het ons nauwelijks bekende werk van Daudet tot leven brengen. De Arlésienne en Carmen: twee zinderend sensuele vrouwen die beiden een zachtmoedige en teleurgestelde man meesleuren naar de ondergang. Niet lang na de première van Carmen stierf Bizet, eveneens teleurgesteld, maar dan door gebrek aan erkenning. Geenopera is sindsdien zo beroemd geworden als Carmen, maar de Arlésienne kan Minkowski’s historische opknapbeurt goed gebruiken.
Bizet
orkestsuites L’Arlésienne, instrumentale delen Carmen
Les musiciens du Louvre Grenoble o.l.v. Marc Minkowski
Naive V 5130
http://www.mdlg.net/eng/02_minkowski_bio.htm
