MacMillan, James
2009-03-24 19:54:16
De passie van James MacMillandoor Paul Janssen
Er was vorig jaar bij de presentatie van het programma voor het seizoen 2008-2009 veel om te doen: het Koninklijk Concertgebouworkest had het gewaagd om de Matthäus Passion niet op het programma te zetten. Zelfs geen Johannes Passion. Wat is Pasen zonder een Bachpassie uitgevoerd door het Koninklijk Concertgebouworkest, schreeuwden teleurgestelde critici in koor.
Misschien wel een keer een verademing, een verfrissende kijk op het fenomeen passie, want het orkest had het gewaagd om de St. John Passion van de Schotse componist James MacMillan op het programma te zetten, een werk waarvan de inkt tijdens de presentatie van de plannen nog maar net droog was.
Op 3 en 5 april is het zover. Dan beleeft deze hedendaagse visie op de passietraditie zijn Nederlandse première onder leiding van Sir Colin Davis. Het werk is daarmee in goede handen, want MacMillan schreef het werk speciaal voor de tachtigste verjaardag van deze dirigent. Wie het desondanks niet vertrouwt en iets meer kennis en voorbereiding wenst, kan inmiddels terecht bij de onlangs verschenen live-opname van de wereldpremière op 27 april 2008 door het London Symphony Orchestra onder leiding van Davis. Uiteraard verschenen op het inmiddels veelgeprezen LSO-Live, het eigen label van het orkest.
Het werk, geschreven in opdracht van onder anderen het London Symphony Orchestra en het Koninklijk Concertgebouworkest, verhitte de gemoederen in het Londense Barbican Centre op een positieve manier. Om kort te gaan: het dak ging eraf en de aartsbisschop van Canterbury gaf zijn goddelijke zegen door tijdens de overdonderende staande ovatie aan het slot om het hardst te klappen.
Dat is niet zo vreemd. MacMillan staat al sinds het begin van de jaren negentig bekend als een componist die zijn katholieke geloof niet onder stoelen of banken steekt en die zich nadrukkelijk afkeert van het modernisme dat hij tijdens zijn opleiding meekreeg. ‘De universiteit vraagt om een geest die zich krachtig en nauwgezet richt op pure muzikale problemen’, zei MacMillan daarover. ‘Dat betekent echter niet dat we opeens geen volledige menselijke wezens meer zouden zijn. Ik ben het als mijn doel gaan beschouwen om de connecties tussen mens en muziek weer te verduidelijken.’
Een doel dat MacMillan ondermeer vormgaf in The Confession of Isobel Gowdie (1990), het nog altijd veel uitgevoerde percussieconcert Veni, Veni Emmanuel (1992) en koorwerken als Seven Last Words from the Cross (1993), Christus Vincit (1994) en On the Annunciation of the Blessed Virgin (1996) waarin hij ritmische opwinding, spirituele meditatie en oude religieuze thema’s virtuoos combineert met modernere waarden en technieken. ‘Ik geloof dat geen enkele componist kan schrijven in een ideologisch of temperamentloos vacuüm’, zei MacMillan eerder over de mate van religiositeit in zijn werk. ‘Je moet als componist in staat zijn om gehoor te geven aan iets in je eigen innerlijke psychologie, anders mist je werk persoonlijke integriteit.’
In de St. John Passion is MacMillan er wederom in geslaagd om deze ‘innerlijke psychologie’ ook werkelijk muzikaal inhoud te geven. Eén solist (een krachtige Christopher Maltman) in de eenzame rol van Christus, eenklein koortje als evangelist, het briljante London Symphony Chorus in alle andere rollen en een orkest op dreef zijn genoeg. Het anderhalf uur durende werk vol gregoriaanse invloeden, vroegbarokke zettingen (Gesualdo), subtiele verwijzingen naar Bach, maar steeds met een onmiskenbaar eigen geluid, boeit, vertedert, overdondert en zorgt regelmatig voor een ritmisch over de huid golvend kippenvel.
Een passie die het werk van Bach misschien niet vervangt - komend seizoen voert het Koninklijk Concertgebouworkest weer ‘gewoon’ een Matthäus Passion uit - maar die wel een bijzonder geslaagd hedendaags en direct aansprekend alternatief vormt.
James MacMillan
St. John Passion
Christopher Maltman, London Symphony Chorus, London Symphony Orchestra o.l.v. Sir Colin Davis
LSO Live LSO 0671 (2 sacd’s)
http://www.boosey.com/pages/cr/composer/composer_main.asp?composerid=2799&
