Harnoncourt, Nikolaus
2007-08-13 13:02:05
Harnoncourt geeft Haydnjaar een juichende startIn 2009 is het tweehonderd jaar geleden dat Joseph Haydn overleed. Dat zal ongetwijfeld nog veel moois opleveren. Nikolaus Harnoncourt geeft de aftrap met een nieuwe (live) opname van Haydns oratorium ‘Die Jahreszeiten’. Concentus Musicus Wien en het Arnold Schönberg Chor staan, samen met de solisten Genia Kühmeier, Werner Güra en Christian Gerhaher garant voor topkwaliteit.
door Marcel Bijlo
Joseph Haydn schreef ‘Die Jahreszeiten’ op een libretto van baron Gottfried van Swieten, die ook verantwoordelijk was voor de tekst van zijn succesvolle oratorium ‘Die Schöpfung’. Van Swieten liet zich voor ‘Die Jahreszeiten’ leiden door een Engels gedicht, geschreven in 1730 door James Thomson. Als personages gebruikt van Swieten drie eenvoudige landlieden die in ieder seizoen de specifi eke kwaliteiten van de natuur bezingen. ‘Die Schöpfung’ en ‘Die Jahreszeiten’ hebben veel gemeen: hun optimistische toon, het ontbreken van een echte verhaallijn en het bejubelen van de schoonheid van de natuur. Overeenkomst is ook dat beide werken beginnen met een heel bijzondere ouverture. In ‘Die Schöpfung’ horen we een orkestrale uitbeelding van de chaos vóór de schepping en Haydn laat ‘Die Jahreszeiten’ beginnen met een staaltje onvervalste stormmuziek waarvan de winter op de vlucht slaat en waarna de lente kan beginnen.
Nikolaus Harnoncourt weet hier als geen ander raad mee. Zijn dirigentencarrière omspant nu een halve eeuw maar nog altijd weet hij te verrassen met nét iets andere accenten dan je zou
verwachten van een ‘barokdirigent’. De naam van zijn ensemble, Concentus Musicus Wien, is nog steeds dezelfde maar het volle orkest dat we hier horen heeft natuurlijk niets meer te maken met het groepje behoedzaam opererende strijkers van vijftig jaar geleden. Ook Harnoncourts volstrekte individualiteit en, soms, zijn tegendraadsheid zijn gebleven. Hij heeft zich nooit gevoegd naar welke mode dan ook. In de jaren zestig durfde hij het al aan om Bachs cantates en passies te bezetten met jongenskoren en -solisten en Bachs hondsmoeilijke trompetpartijen te laten spelen op echte natuurtrompetten. De kritiek vanuit de gevestigde Bachwereld was niet mals.
Toch is Harnoncourt eigenlijk nooit een echte purist geweest. Zelf kwam hij voort uit de symfonische orkestpraktijk: hij had als cellist gespeeld bij de Wiener Symphoniker en dirigeerde al vanaf 1975 Bachs passies bij het Concertgebouworkest. Met dit orkest maakte hij later ook zeer succesvolle opnamen van de late symfonieën van Mozart. In de jaren negentig gingen ook Schumann en Bruckner tot zijn terrein behoren. Zelfs dirigeerde hij het Nieuwjaarsconcert in Wenen, toch hét boegbeeld van de traditionele en, in de ogen van de oudemuziekpioniers van het eerste uur, conservatieve wereld van de klassieke muziek. Het lukte hem daarnaast steeds weer om de grote vocale werken van Bach en Händel, die hij in de loop der decennia meerdere malen opnam, in een nieuw en fris licht te zetten.
Wie de discografische carrière van Harnoncourt overziet, van de allereerste lp’s met renaissancemuziek tot en met dit nieuwe Haydnalbum, ontmoet een dirigent die de muziekhistorische uitvoeringspraktijk altijd hand in hand heeft laten gaan met een eigen,
vaak theatrale en soms romantische kijk op het repertoire dat hij ter hand neemt. Dat is ook bij ‘Die Jahreszeiten’ weer het geval. Concentus Musicus speelt uiteraard op oude instrumenten en Harnoncourt weet zich verzekerd van het supergedisciplineerd zingende Arnold Schönberg Chor, dat alles uit Haydns vele koorpartijen in het werk haalt. Ook de drie solisten, de sopraan Genia Kühmeier, de tenor Werner Güra en de bariton Christian Gerhaher, voegen zich naadloos in de jubelstemming die Haydn oproept. Deze live-opname is gemaakt tijdens het Styriarte festival in het Oostenrijkse Graz. Harnoncourt geeft tegenwoordig de voorkeur aan live-opnamen boven een studiosetting en dat is, aan deze uitvoering te horen, begrijpelijk. Het moet een heerlijke avond geweest zijn daar in Graz en met deze nieuwe uitgave krijgt het Haydnjaar, met dank aan Nikolaus Harnoncourt een juichende start.
Joseph Haydn
Die Jahreszeiten
Kühmeier / Güra / Gerhaher, Arnold Schönberg Chor. Concentus Musicus Wien o.l.v. Nikolaus Harnoncourt
DHM 88697281262 / 2CD
