Haenchen, Hartmut
2007-03-28 11:46:53
Beangstigende pracht in nieuwe ‘Ring’De dirigent Hartmut Haenchen was weer even terug in Amsterdam. Na een matineevoorstelling van Wagners Tannhäuser presenteerde hij onder grote belangstelling de nieuwe cdserie van zijn complete ‘Amsterdamse Ring’ in de foyer van het Muziektheater. Die aandacht is terecht. Deze integrale opname van Wagners magnum opus is een kroon op de samenwerking tussen het Nederlands Philharmonisch Orkest en zijn voormalige chefdirigent.
door Willem Veldhuizen
Onder Haenchens geduldige, opbouwende en bevlogen handen kon het orkest uitgroeien tot een club musici die tot ver over de landgrenzen bijval oogst. De DVD-versie van de ‘Amsterdamse Ring’ was er al, maar deze wijkt wat betreft de solistencast fl ink af van de inmiddels complete nieuwe set die op de cd’s aantreedt. De visie van Haenchen op Wagners immense kunstwerk is, wanneer we beide opnamen vergelijken, overigens niet ingrijpend gewijzigd, maar zijn volmaakte partituurkennis en grote Wagner-eruditie van ‘toen’ vragen ook niet om dringende verbeteringen in het ‘nu’. Nota bene: van de 518 keer dat de dirigent voor de Amsterdamse lessenaar stond, sloeg hij 139 maal een opera van Wagner. Dat Haenchens uitgebalanceerde, soevereine visie op deze cd’s door een hoogwaardiger klank en geluidskwaliteit nog exacter te volgen is dan op de DVD’s, spreekt vanzelf.
De dirigent vertelt in de toelichtingen bij de cd’s uitgebreid over zijn studieuze zoektocht naar de meest gewetensvolle interpretatie. Dat zijn nauwgezette denkarbeid niet tot steriliteit heeft geleid, bewijst deze ‘Ring’ voortdurend. Geweldig meeslepend is de Trauermarsch in de derde acte van ‘Götterdämmerung’, waarin de dode held Siegfried helder, maar vol orkestrale grandeur en koortsige gloed wordt geëerd. Dat de dirigent bij de scènewisseling in ‘Das Rheingold’ beschikt over gestemde aambeelden is een grote verbetering ten opzichte van de DVD-opnamen. Het klinkend resultaat is van een beangstigende pracht. Naast de intellectuele queeste naar de klank bezon Haenchen zich ook volijverig op het juiste tempo en kwam daarbij tot de conclusie dat natuurlijke tekstarticulatie en expressie hiervoor in hoge mate bepalend zijn. Het uitrekken van woorden of het verlengen van noten, beproefd en geliefd in het verisme, is bij Wagner uit den boze. Deze ‘Ring’ is dan ook vrij van vals pathos of sentiment en dat komt het grimmige drama zeer ten goede.
Het hele libretto overziend is ‘Der Ring des Nibelungen’ een les in Schopenhaueriaans pessimisme. Zelfs de liefde is niets anders dan een grote desillusie, net zoals de gedachte dat de mens vrij zou zijn. Het heil berust uiteindelijk in het niets, houdt Wotan de luisteraar voor, en in deze weerbarstige, mythische wereld voert de inmiddels in alle toonaarden bejubelde cast ons van het ene naar het andere indrukwekkende vocale moment. Wagners eigen uitspraak ‘We moeten de mens heel maken door de kunst’ vormt de tegenpool van het woord van de Oppergod en is gelukkig even valide. Albert Dohmen, Chris Merritt, Mario Luperi, Doris Soffel, John Keyes, Kurt Rydl, Linda Watson, Stig Anderson en de onvolprezen Graham Clark, om maar enkele namen te noemen, laten zien hoe wonderlijk mooi en indrukwekkend de afgrond van het negentiende-eeuwse pessimisme kan zijn. Het krachtige, goed getimede kooraandeel in ‘Götterdämmerung’ is overigens ook niet te versmaden. Lex Reitsma, de huistypograaf van de Nederlandse Opera, ontwierp de cdhoesjes. Sobere belettering en briljante foto’s van operascènes gaan hier perfect samen en laten mij ook weer naar de DVD’s verlangen. Eigenlijk gaan beide registraties een prikkelende concurrentie met elkaar aan, zonder een winnaar of verliezer.‘
De buikspreker van God’, zoals Nietzsche de componist half gekscherend noemde, karakteriseerde ‘Der Ring des Nibelungen’ als de belangrijkste gebeurtenis uit de geschiedenis van de menselijke beschaving. Wanneer ik deze 16 uur durende transparante, gedetailleerde versie op me laat inwerken, neem ik des componisten zelfgenoegzame eigendunk graag voor lief.
Richard Wagner
Der Ring des Nibelungen
Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Hartmut Haenchen.
Solisten: Albert Dohmen, Chris Merritt, Graham Clark, Werner van Mechelen, Mario Luperi, Doris Soff el, John Keyes, Kurt Rydl, Charlotte
Margiono, Linda Watson, Stig Anderson, Günter von Kannen, Robert Bork e.a.
ETCETERA
KTC 5500 (Das Rheingold),
KTC 5501 (Die Walküre),
KTC 5502 (Siegfried),
KTC 5503 (Götterdämmerung)
