Gesualdo Consort Amsterdam
2005-12-10 14:48:12
Nationaal monument voor SweelinckIn zijn eigen tijd genoot Jan Pieterszoon Sweelinck vooral aanzien om zijn vocale composities. Zijn klavier- en orgelwerken circuleerden bijna uitsluitend in een kleine, selecte kringen van professionele musici. Tegenwoordig is het net andersom: menig concertprogramma siert zich met één of meer instrumentale werken van Sweelinck, maar rond zijn vocale composities blijft het stil. Daar komt binnenkort verandering in, als Harry van der Kamp met het Gesualdo Consort Amsterdam de eerste aflevering van een integrale opname van Sweelincks vocale oeuvre presenteert.
door Andrew van Parijs
Het Gesualdo Consort Amsterdam, dat zich heeft toegelegd op madrigalen uit zo ongeveer alle denkbare perioden uit de muziekgeschiedenis, oogstte in het verleden lovende kritieken met composities van Jan Pieterszoon Sweelinck. Niet verwonderlijk dat Harry van der Kamp met zijn Consort nu het volledige vocale oeuvre van de meester wil vastleggen. Maar een opname van in totaal 26 cd’s maak je niet even tussen de bedrijven door. Zonder een Sweelinckstichting (www.jpsweelinck.nl), een comité van aanbeveling en partners uit de publieke en private sector was zoiets nauwelijks mogelijk geweest. In dat opzicht dekt de naam van het project, ‘Nationaal monument in muziek’, de lading volkomen. Een fysiek monument voor deze grote Nederlander bestaat niet. Met het kalkstenen standbeeld dat ooit van hem verrees in Amsterdam is het slecht afgelopen en de tijd dat zijn portret het bankbiljet van 25 gulden sierde, dateert van ver voor invoering van de euro. Om met Harry van der Kamp te spreken: ‘Nederland is weliswaar trots op zijn grote zonen, maar weet ze niet altijd respectvol in herinnering te houden.’
Jan Pieterszoon Sweelinck maakte de religieuze spanningen uit de tachtigjarige oorlog van dichtbij mee. Hij groeide op als rooms-katholiek en bespeelde, in navolging van zijn vader, vanaf zijn vijftiende levensjaar het orgel in de kerk. Maar de katholieke eredienst werd vervangen door de gereformeerde. Gelukkig had Amsterdam een gematigd stadsbestuur, dat Sweelinck volop muzikale ruimte gaf. Als organist rees zijn ster tot grote hoogte. Met leerlingen als Heinrich Scheidemann en Samuel Scheidt had hij een substantiële invloed op de Noord-Duitse organistenschool.
In zijn eigen stad het was vooral de levendige zangcultuur die Sweelinck groot maakte. De verschillende Collegia Musica, die her en der door gegoede burgers werden opgericht, vormden een goede afzetmarkt. Dat maakte Amsterdam tot een paradijs voor muziekuitgevers. Er waren altijd wel kooplieden die graag investeerden in de publicatie van een nieuwe zangbundel. Sweelincks werk verkocht uitstekend, waarbij zich overigens geen specifieke voorkeur aftekende voor geestelijk dan wel wereldlijk repertoire. Maar wat zou dat hebben uitgemaakt? De genres lagen hem even goed, hoewel de zetting van alle 150 psalmen zijn onbetwiste meesterwerk is: niet minder dan twaalf uur goddelijke muziek. Daar zullen we echter nog even op moeten wachten. Eerst geeft Van der Kamp ons de gelegenheid kennis te maken met Sweelincks wereldlijke werk, waaronder chansons en madrigalen.
Menig liefhebber, onder wie natuurlijk Van der Kamp zelf, heeft lang naar dit project uitgekeken. Tot nog toe werd Sweelinck meestal door koren gezongen, terwijl het werk in enkelvoudige bezetting zoveel beter tot haar recht komt, vindt Harry van der Kamp. Hij bevestigt dat Sweelinck hoge eisen stelt aan zijn uitvoerenden. ‘Het kunnen omgaan met middentoonstemming vraagt om een haarzuivere intonatie en de voordracht veronderstelt een ons niet meer gangbare retoriek, waardoor slechts weinig ensembles dit repertoire aandurven.’ De door de Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis ter beschikking gestelde partituren reviseerde Van der Kamp waar nodig voor eigen gebruik en in een enkel noodzakelijk geval heeft hij, uiteraard zoveel mogelijk in Sweelincks stijl, stemmen toegevoegd. Zo belooft het Nationaal Monument in Muziek een mijlpaal te worden in de geschiedenis van de Nederlandse muziek en in die van het Gesualdo Consort Amsterdam in het bijzonder.
Jan Pieterszoon Sweelinck
Het Sweelinck Monument - Complete Vocale werken deel 1 De Wereldlijke Werken
Gesualdo Consort Amsterdam o.l.v. Harry van der Kamp
Glossa 922401
