Fleming, Renée
2005-11-25 12:21:05
Renée Fleming: Strauss was dol op vrouwenEen zangeres die het aandurft Vier letzte Lieder van Richard Strauss op het repertoire te nemen, zet daarmee een nieuwe stap in haar carrière. De cyclus is een ijkpunt voor artistieke rijpheid, een cd-opname ervan al gauw een mijlpaal. Bijzonder dus dat Renée Fleming na haar eerste opname uit 1996 de liederen opnieuw op cd heeft vastgelegd. Ditmaal worden ze aangevuld met orkestliederen en aria’s uit de opera’s Ariadne auf Naxos en Die ägyptische Helena. Renée Fleming geeft tekst en uitleg.
Zelden komt de laatste fase van het leven zo liefdevol, zo vredig en haast verlossend dichtbij als in Vier letzte Lieder van Richard Strauss. Zonder de bedoeling een cyclus te schrijven zette hij in 1948 vier gedichten op muziek: drie van Hesse, plus een van Eichendorff. ‘Vier
liederen voor zijn vrouw Pauline,’ zegt Renée Fleming, ‘ook een sopraan. Ik kan haar aanwezigheid duidelijk voelen.’
Strauss was 84 toen hij ze schreef. Pas na zijn dood in 1949 werden ze uitgegeven en uitgevoerd als ‘Vier letzte Lieder’. Onbedoeld bleken ze samen het beeld te schetsen van een laatste levensfase, eindigend met de verbaasd gelukkige vraag: ‘Ist dies etwa der Tod?’ Het is muziek met een onpeilbare diepte, waarin aan het slot, in een onnavolgbare orkestratie, het glorende hemelse licht definitief doorbreekt. Alsof Strauss zelf dat licht al zag.
Niets heeft de nu 49-jarige Fleming zo vaak gezongen als deze vier Straussliederen. ‘Je vergroeit ermee,’ zegt ze. ‘Naarmate je ouder wordt, merk je bovendien dat teksten en muziek een andere lading krijgen. Je raakt er daarom nooit op uitgekeken, zoals ook het mysterie van leven en dood je altijd blijft bezighouden. Daarom is het fijn als je na een periode van groei een tweede kans krijgt een opname van juist deze liederen te maken.’
Veel collega’s gingen Fleming in ’Vier letzte Lieder’ voor. Favoriet is haar lerares Elisabeth Schwarzkopf. ‘Een vertelster. Niet uitgesloten dat deze ’Lieder’ dankzij haar zo populair zijn geworden.’
Hoe mooi ook, ze begrijpt goed dat veel mensen de liederen als ongemakkelijk ervaren. ‘Niemand vindt het prettig als de dood over je schouder meekijkt. Toch was het juist de gave van de kunstenaar Strauss om aan dat bijzondere gevoel vorm te geven. Voor mij is het een prachtige opdracht dat te laten horen. Al eist het durf om elke dag bewust om te gaan met dat mysterie.’
Renée Fleming wordt begeleid door de Münchener Philharmonie onder leiding van Christian Thieleman. ‘Dankzij hem klinken de liederen minder sentimenteel, maar meer vervuld van hoop,’ vindt Fleming. ‘Bovendien hoor je hoe bij dit zo gevoelig spelende orkest het hart de basis is van alles. Het hielp ook dat we deze liederen opnamen in München, in de wereld van Strauss. Ik heb zijn huis in Garmisch bezocht en de werkkamer gezien waar het grootste deel van zijn oeuvre is ontstaan. Ik proefde de geschiedenis. Zo ontroerend.’
Dat Strauss in nazi-Duitsland korte tijd vaandeldrager was van de Duitse muziek, zit Fleming niet in de weg. ‘Wij Amerikanen houden van Strauss om zijn grote, volle, rijke klankwereld. Ik zing zijn werk vanuit een onbevangen bewondering. Ook de vrouwenrollen uit zijn opera’s hebben die rijkdom. Geen componist schreef zo mooi voor zangeressen. Hij was dol op vrouwen, dat kan niet anders.’
Richard Strauss
Liederen en aria’s
Renée Fleming, sopraan
Münchner Philharmoniker o.l.v. Christian Thielemann
Decca 00289 478064
