Fleisher, Leon
2007-08-07 10:24:18
Leon Fleisher – rentree van een tachtigjarigeIs er iemand die zich nog de naam kan herinneren van de eerste prijswinnaar van de Koningin Elisabeth Wedstrijd van dit jaar? Nauwelijks twee maanden na de finale lijkt het doek der vergetelheid alweer gevallen over wat ooit het meest prestigieuze concours ter wereld was. Zijn er tegenwoordig teveel concoursen? Teveel pianisten? Of is de reputatie van ‘Brussel’ niet meer wat zij was? Een eerste prijs daar blijkt anno 2007 immers niet langer automatisch garant te staan voor een bliksemcarrière.
Jammer voor de zeker niet slechte Russische pianiste Anna Vinnitskaja, die het nog moeilijk zal krijgen om door te breken. Hoewel: het is recente en evenmin op uiterlijk vertoon gerichte winnaars als Frank Braley en Severin von Eckardstein uiteindelijk ook gelukt. Evenals de violisten Vadim Repin en Nikolai Znaider, die ook rustig de tijd namen na hun doorbraak. Hoe anders ging het er aan toe in het grijze verleden.
David Oistrach en Emil Gilels, winnaars in 1937 respectievelijk 1938, hadden weliswaar de pech dat hun victorie in Brussel kort daarop werd geblokkeerd door de Tweede Wereldoorlog. En daarna ook nog eens door het genadeloze regime van het Sovjet-staatsimpresariaat. Maar hun namen waren meteen een begrip in het Westen. De herstart van het concours in 1951, in dat jaar voor het eerst onder patronage van Koningin Elisabeth, leverde opnieuw een imposante Russische laureaat op: violist Leonid Kogan. Een jaar later volgde een sensatie.
Pianist Leon Fleisher ging in 1952 als eerste Amerikaan met de hoogste eer strijken. Hij werd meteen door het Residentie Orkest geëngageerd voor een concert in het Holland Festival. Groot succes. Drie jaar later nodigde het Concertgebouworkest zelfs alle drie de eerste laureaten van de viooleditie direct uit. En in 1956 kreeg ook de piepjonge Vladimir Ashkenazy al na een paar weken de kans zijn debuut te maken in het Holland Festival. Het Elisabeth Concours opende in die tijd alle deuren voor de laureaten. Impresario’s, orkest- en festivaldirecteuren konden blind varen op de uitslag.
Voor Fleisher betekende het winnen van ‘Brussel’ het begin van een glansrijke carrière. Hij werkte regelmatig samen met grote dirigenten als Pierre Monteux en George Szell. Met Monteux trad hij vele malen op in het Concertgebouw en met Szell maakte hij in Cleveland opnamen van alle pianoconcerten van Beethoven en Brahms. Registraties die als ‘classics’ worden beschouwd. De invloed van Fleishers leermeester, Artur Schnabel, is altijd bespeurbaar gebleven in zijn evenwichtige en vitale spel. Totdat in het seizoen 1964/65 het noodlot toesloeg.
Door overbelasting en samentrekking van de spieren in zijn rechterhand moest hij optreden in het openbaar opgeven. Het grote repertoire, dat hij altijd zo virtuoos en in grote stijl had gebracht, moest hij ineens links laten liggen. Gelukkig niet letterlijk, want na een lange periode van stilte kwam hij terug met onder andere de linkerhandconcerten van Ravel en Prokofjev. Pas een jaar of tien geleden kon hij het repertoire voor beide handen - voorzichtig - weer aan. Dankzij een behandeling met botox! Fleisher had altijd geweigerd te accepteren dat het probleem tussen zijn oren zou zitten, hoewel hijzich ook daarvoor had laten behandelen.
De eerste resultaten van zijn wonderbaarlijke terugkeer werden door Sony vastgelegd. Two Hands luidde het toepasselijke etiket op een van die cd’s. Onder die titel werd in Amerika ook een documentaire uitgebracht die eerder dit jaar voor een Oscar werd genomineerd (wanneer krijgen we dit mini-portret van Leon Fleisher hier eindelijk eens te zien?). Want te horen is hij af en toe weer in alle glorie.
Als vijfde lid van het Emerson Kwartet zorgt de inmiddels tachtigjarige Fleisher voor een magnifieke, bezonken lezing van het Pianokwintet van Brahms. Kamermuziek pur sang. Onmiskenbaar de visie van een oude en wijze man, die veel heeft meegemaakt maar die niet meer zo nodig vooraan op het podium hoeft te schitteren.
Hans Heg
http://www.americancomposers.org/bios20010318.htm
