Dolphy, Eric
2007-06-08 10:48:18
Hij was temperamentvol en excessief, in allerlei opzichten meer dan levensgroot, maar Charles Mingus (1923-1979) was in de eerste plaats een van de belangrijkste bassisten en componisten van de naoorlogse jazz. Uit blues, gospel, de bebop van Charlie Parker en de orkestrale swing van Duke Ellington smeedde hij zijn eigen meeslepende oeuvre, vol heerlijke melodieën, vaak aaneengeregen in suite-achtige stukken. Onlangs kwam er een registratie boven water die door Mingus' weduwe is omschreven als ‘een van de beste live-opname, omdat iedereen die erop speelde gelukkig en gezond was'.Mingus verwachtte van zijn muzikanten dat ze zijn composities met hun eigen persoonlijkheid zouden bezielen, maar vanwege zijn vaak agressieve gedrag slaagde hij er zelden in een groep lang bijeen te houden. Het lukte hem redelijk met het sextet op deze cd, dat naast de boven zichzelf uitstijgende blazers Johnny Coles op trompet en Clifford Jordan op tenorsax ook de meesterlijke piano-eclecticus Jaki Byard telde, en vooral Eric Dolphy, virtuoos op dwarsfluit, altsax en basklarinet, die met zijn driest en avontuurlijk door de akkoorden springende stijl nog altijd letterlijk onnavolgbaar klinkt.
In april 1964 toerde deze band uitgebreid door Europa, wat tot vele, al dan niet officiële albums heeft geleid, maar onlangs is een registratie opgedoken van een concert in Cornell University, opgenomen vlak voor het vertrek. Volgens weduwe Sue Mingus is dit een van de beste live-opnamen, omdat iedereen die erop speelde gelukkig en gezond was. (Coles zou na één week in Europa ziek worden en de groep verlaten.) De muziek, in mono maar verder prima van geluid, klinkt inderdaad fris en vitaal. De stukken zijn meestal lang, twee ervan duren zelfs een half uur, maar de leider houdt het boeiend voor solist en luisteraar met verrassende tempowisselingen, grote variatie in de achtergrondfiguren en zijn onvermoeibaar stimulerende basspel.
Naast de Ellington-hommages ‘Take the A train' en ‘Sophisticated lady' bevat deze dubbel-cd een paar van Mingus' meest ambitieuze composities, zoals het uit meerdere secties opgebouwde ‘Meditations', dat begint als stemmig duet voor contrabas en Dolphy's dwarsfluit, terwijl de tenorsax het ritme aangeeft, en daarna een breed scala aan stemmingen bestrijkt, en ‘Orange was the color of her dress', een gaandeweg versnellende ballad met zo'n typisch Mingusthema, een lange sliert lieflijke melodienoten die nooit klef wordt. Dat de stemming er goed in zat, blijkt ook uit de liefdevolle ironie waarmee het oubollige ‘When Irish eyes are smiling' wordt uitgevoerd.
Iedereen improviseert op het hoogste niveau en krijgt de kans zich uit te leven als de ritmesectie wordt stilgelegd, maar als Dolphy met zijn snijdende alt of vrolijk kwakende basklarinet moeiteloos de meest riskante intervallen pakt, stijgt de temperatuur altijd nog een paar graden. Byard wordt apart in het zonnetje gezet in Art Tatum, Fats Waller and You, een geestige samenvatting van de pianojazzgeschiedenis in nog geen vijf minuten. En Mingus zelf bewijst weer meerdere malen dat hij een van de meest expressieve bassolisten aller tijden was, die werkelijk kon zingen met zijn instrument.
Een ander hoogtepunt is ‘So long Eric', geschreven voor Dolphy die had aangekondigd aan het eind van de tournee in Europa te blijven om daar zijn geluk te beproeven. Helaas zou hij op 29 juni in Berlijn overlijden, nog maar 36 jaar oud.
Frank van Herk
