Devich Trio
2007-11-16 13:55:15
Piazzolla met bloed aan de toetsenHet Devich Trio is op cd vooral bekend van de serie ‘e Czech legacy’. Met hun nieuwe tango-cd laten Hanna Devich, Sarah Oates en Jasper Havelaar een nieuwe kant van zichzelf horen.
door Katja Reichenfeld
Het begon met een toegift. Anderhalf jaar geleden presenteerden de drie musici van het nog jonge Devich pianotrio tijdens een optreden hun tweede cd met Tsjechische romantische muziek. Bij wijze van speelse uitsmijter kwamen zij met een tango van Astor Piazzolla. Het werkte als een steekvlam en zowel de musici als het publiek ontbrandden in enthousiasme. Op dat moment werd het idee geboren om hun volgende cd helemaal te wijden aan tango’s van de Argentijnse grootmeester. Een heel andere muzikale wereld werd ontsloten waarbij de genuanceerde melancholie van Dvorák en de dramatische pathos van Smetana plaats maakten voor trots en ingehouden passie, uitgedrukt in de hoekige beweging van de tango. Violiste Sarah Oates: ‘Deze muziek sprak ons direct aan en we speelden totaal onbevangen, genoten volop en hoewel we veel geluisterd hebben naar de Franse Haydée Gagliano en natuurlijk naar Piazzolla zelf, gingen we ons expres níet verdiepen in de achtergronden, want dan loop je de kans om die onbevangenheid kwijt te raken. Er zijn andere klassieke musici die een diepgaande studie maakten van deze stijl en daardoor enigszins gekunsteld gingen spelen. Wij benaderden de noten van Piazzolla eigenlijk net zoals we dat met Dvorák doen: met warmte en fantasie. Het bleek te werken, en zo maakten we ons die typisch Argentijnse muziek helemaal eigen en merkten dat het idioom perfect bij ons past’.
Toch haalden zij er voor de zekerheid een expert bij, de Braziliaanse tango- violist Alexandre Mota Kanji die ‘klassiek’ viool studeerde aan het Rotterdams conservatorium in dezelfde tijd dat de cellist Jasper Havelaar daar student was. ‘Het was een hele geruststelling om van hem te horen dat we op het goede spoor zaten,’ vertelt Havelaar. ‘Hij vond zelfs dat we nog meer vrijheid konden nemen dan we al namen en dat was een prikkelende ervaring. In het klassieke pianotrio-repertoire zijn we al gewend om alledrie op een bijna solistische manier onze persoonlijkheid de ruimte te geven, maar bij de tango’s moesten we dat nog wat opschroeven. Het was een soort ‘ego-kick’ waartoe Mota Kanji ons aanzette.’
Het is het soort vrijheid die de klassieke musici vroeger ook namen, een manier van spelen die je nog kan horen in historische opnamen van vóór de Tweede Wereldoorlog. Helaas is dat zo persoonlijke spel in onze tijd verloren gegaan, maar ook binnen het klassieke repertoire hebben de musici van het Devich Trio iets daarvan weer opgepakt. ‘Wij spelen sowieso nogal vrij, met veel aandacht voor rubato en tempowisselingen,’ vindt de pianiste Hanna Devich. ‘Dat hoort helemaal bij onze manier van spelen, en dat blijkt het publiek ook sterk aan te spreken.’
De temperamentvolle, van oorsprong Hongaarse Hanna Devich wierp zich bij het spelen van de tango’s met zoveel vuur op de toetsen dat zij de driedaagse opnamesessie in een Belgische studio niet geheel ongeschonden doorstond. ‘Veel van die tango’s eindigen met een glissando op de piano, en dat moest ik zó vaak overdoen dat mijn vingers gingen bloeden. Tot overmaat van ramp bleek de Belgische jodium rood te zijn en daardoor zaten de witte pianotoetsen iedere dag vol rode bloed- en jodiumvlekken, een griezelig gezicht dat wel erg goed paste bij het hartenbloed waarmee deze muziek geschreven is.’
Geautoriseerde bewerkingen
Hoe het komt dat de tango’s van Piazzolla zo goed gespeeld kunnen worden door klassieke musici? Jasper Havelaar verklaart: ‘Dat heeft in de eerste plaats te maken met het instrumentarium. Piazzolla werkte altijd met een piano, een cello en een viool in zijn ensemble. Zelf speelde hij bandoneon maar dat instrument is een ver familielid van de piano en de noten zijn goed te vertalen in de pianopartij. De bewerkingen voor pianotrio zijn trouwens gemaakt door de cellist waar Piazzolla mee werkte, José Bragato, en zijn ook door de meester zelf goedgekeurd. Overigens koesterde Piazzolla zelf als jonge componist de wens om moderne klassieke muziek te leren componeren. Daarom nam hij in Parijs les bij de beroemde Nadia Boulanger, maar juist zíj raadde hem aan binnen het idioom van zijn eigen land Argentinië te blijven, want zij voelde haarfi jn aan dat daar zijn kracht lag. Piazzolla volgde haar raad op, maar in de nieuwe tango-stijl die hij creëerde, gooide hij allerlei lijntjes uit naar de klassieke muziek. Daardoor is hij op zijn terrein een grote vernieuwer geworden.’
Vormt de tango-cd van het Devich Trio het begin van een zoektocht naar muziek buiten het klassieke pianotrio repertoire? ‘Nee zo zien we dat niet,’ zegt de violiste Sarah Oates. ‘Wel zoeken we naar wegen om de stijve concertzaalgewoontes een beetje te doorbreken. Zo vertellen we altijd iets over de muziek tijdens onze concerten en dat wordt door het publiek erg gewaardeerd. Maar de tango leidt ons niet naar een ander repertoire. Voorlopig blijft ons wensenlijstje beperkt tot de kamermuziek van Sjostakovitsj. Die gaan we in de komende tijd veel uitvoeren en hoogstwaarschijnlijk ook integraal opnemen. Als dat project klaar is komt er een derde cd in onze serie ‘The Czech legacy’. Dat houdt ons de komende vijf jaar wel bezig.’
Jasper Havelaar: ‘Het spelen van dit tango-programma, dat bestaat uit allemaal vrij korte stukken, heeft ons erg aan het denken gezet over dat starre gebruik binnen het klassieke circuit om integrale werken uit te voeren. Hele symfonieën en hele pianotrio’s, en een verbod op applaus tussen de delen door. Vooral jonge mensen die nieuw zijn in de concertzaal worden daardoor afgeschrikt. Er moet een manier gevonden worden om de sfeer in de concertzaal wat losser te maken, ook al vereist het klassieke repertoire zowel bij het spelen als bij het luisteren doorgaans uiterste concentratie. Je zou bijvoorbeeld de werken uit elkaar kunnen plukken en de delen los van elkaar kunnen spelen met iets anders tussendoor als afwisseling. Zo werd dat in de tijd van Beethoven ook gedaan. Je komt dan bovendien tegemoet aan de beperkte concentratieduur van een mens. Dergelijke experimenten zijn de laatste tijd ook bij symfonische concerten wel uitgeprobeerd, met veel succes.’
Hanna Devich: ‘Ja, het zoeken naar een manier om een lossere sfeer te scheppen is een goede zaak. We hebben zelfs eens contact gezocht met een rap-band om te kijken of we iets voor elkaar zouden kunnen betekenen, tot op heden zonder resultaat. Maar onze ziel gaan we niet verkopen. We blijven de stukken spelen die ons goed liggen en we blijven dat doen op onze eigen manier!’
Astor Piazzolla
Tango Romances
Devich Trio
Challenge Classics CC72178
