Capuçon, Renaud en Gautier

2006-12-01 19:44:06

Nieuwe, transparante Brahms

De tijden van de stevige, bruinronde Brahms zijn voorbij. De Brahms met baard, om het zo te zeggen. Brahms wordt steeds slanker uitgevoerd, het skelet van zijn partituren blootgelegd, de fluwelen mantels en baretten gaan de verkleedkist weer in. Voorop in dit proces lopen de broers Renaud en Gautier Capuçon, violist en cellist. Renaud zette vioolsonates van Brahms op cd en samen met Gautier legde hij diens pianotrio’s vast. Misschien toevallig dat het traditioneel on-Duitse Fransen zijn die de stugge Noordduitser van zijn meest elegante kant tonen? ‘Deugt een gedicht eenmaal,’ zo zei de dichter Nijhoff ooit, ‘dan is zijn uitlegging onuitputtelijk.’ En dus misstaat het Frans-filosofische daglicht waarin de broers Brahms, Frans noch filosoof, plaatsen absoluut niet. Een wat ‘kalere’ Brahms: de Capuçons presenteren ‘m, vergeef me, zonder capuchon…

door Stephen Westra

Op de meest recente cd van Renaud en Gautier Capuçon hoort u de wat eigenaardige Brahms van het Dubbelconcert en het Klarinetkwintet. Ofwel een stuk dat Brahms eigenlijk niet schreef en één dat hij bijna niet geschreven had. Minder cryptisch gezegd: het Dubbelconcert componeerde Brahms in plaats van zijn Vijfde symfonie. Dat spookstuk verdween op de zandige bodem van het riviertje de Traun, en uit wat toen alsnog kwam bovendrijven formeerde hij het Dubbelconcert. Wat betreft het Klarinetkwintet: op z’n 56e, na z’n opus 111, had Brahms besloten het componeren eraan te geven. Zijns ondanks schreef hij, verleid door het prachtige spel van Richard Mühlfeld, toch nog het een en ander voor klarinet, waaronder dit werk.
Het Dubbelconcert laat nog altijd horen dat de naar het rijk der geesten verdreven Vijfde symfonie een wat flauwe kopie van de Vierde zou zijn geworden. Beetje jammer. Kernachtig, ontroerend zijn de ingrediënten maar de uitwerking mist Brahmsiaans vuur. Het werk is niet helemaal iets voor de broers Capuçon. Zij zijn in hart en nieren kamermusici. Op het cdhoesje kijken zij u niet triomfantelijk lachend aan zoals het tegenwoordig mode lijkt voor jonge (en schoorvoetend oudere) musici, nee, introvert richten zij de blik naar de grond. Zij willen niet schitteren. Zij zijn niet competitief, niet egocentrisch, ik denk dat ze zelfs eigenlijk liever geen solo willen spelen. Hun spel in het Dubbelconcert is origineel en diepzinnig, maar hun solistische rol opeisen: nee. Het geestige ‘Hongaarse’ finalethema klinkt hier ingehouden, onderhuids. In het Andante was Brahms zo onverstandig een unisonopassage voor de solocello en fluit in te lassen. Op deze opname lopen de twee uit elkaar: zo individueel is het betoog van Gautier Capuçon, per noot verspringend van kleur, dat houdt geen mens bij. Nu ja, een kamermusicus misschien.
Het Kwintet is geslaagder. Groeide uit tot een soort profetisch bericht uit het hiernamaals. Hoewel Brahms eens schijnt te hebben gezegd dat ‘de muziek op zijn eind liep’, reden ook waarom hij voortijdig met componeren wilde stoppen, verkent het Kwintet de vreemde verten wel degelijk. Zeker op deze schitterende opname. Beweeglijk, sierlijk, helder vooral. En filosofisch, maar het is geen Duitse, opdringerige filosofie, geen filosofie met de hamer à la Nietzsche maar de wiskundige elegantie van Descartes en Pascal. Het denken dat het voelen voedt.
Zo teder en zacht maakt Renaud Capuçon in het Adagio zijn entree, het zal zijn medemusici, onder wie de klarinettist Paul Meyer, nog ter plekke hebben verrast. Ik ben dankbaar dat dit moment voor altijd is vastgelegd. Men speelt alsof een naamloos verdriet hen tot de lippen is gestegen. Het is prachtig, alsof alle vijf musici naar dezelfde foto van een dierbare overledene staren en voorzichtig hun gedachten met elkaar trachten te delen.

Johannes Brahms
Dubbelconcert, Klarinetkwintet
Renaud en Gautier Capuçon, Capuçon Quartet, Paul Meyer (klarinet), Gustav Mahler Jugendorchester o.l.v. Myung-Whun Chung
Virgin Classics 00946 3 95147 2 4

http://www.cami.com/?webid=773