Batiashvili, Lisa
2008-12-07 18:43:22
Weldadige Beethoven van Lisa Batiashvili
Een jonge violiste kan Lisa Batiashvili (1979) niet meer genoemd worden. Toch resoneert in elk optreden de ontroering die zij als 16-jarige losmaakte met het Vioolconcert van Sibelius. Vorig jaar verscheen de uitvoering op cd. En nu is er haar nieuwe schijfje met Beethovens Vioolconcert in een opmerkelijk gelouterde, volstrekt onthaaste interpretatie. Terecht ontving ze daarvoor de Echo Klassik Award.
door Jurjen Vis
Een vioolconcert zo mooi als dat van Beethoven (1806). Schokkend dat zijn tijdgenoten de kans niet hebben gekregen van het werk te gaan houden. Beethoven zelf was al vrijwel doof toen hij het schreef, maar heeft zijn noten inwendig gehoord. Het was Felix Mendelssohn die het werk met de violist Ferdinand David na 1840 heeft herontdekt. Sindsdien is het de onbetwiste nummer één van het repertoire en de parel op de kroon van alle grote violisten.
De 29-jarige Lisa Batiashvili, afkomstig uit Georgië maar sinds 1991 woonachtig in Duitsland, heeft het concert opgenomen met de Deutsche Kammerphilharmonie Bremen. Allereerst valt de rust op waarmee ze het stuk benadert. Ze is heel vrij, lijkt oceanen van tijd te hebben en werkt soms vanuit een volkomen stilte. Vaak verbreedt ze haar tonen en brengt ze kleine echowerkingen aan. Weldadig! Liefde en dienstbaarheid strijden bij haar om voorrang. Nergens hoor je de behoefte zelf te schitteren. Wat voor Batiashvili telt, is de partituur van Beethoven. Die wil ze optimaal tot zijn recht brengen.
Een grote eer voor de componist Sulkhan Tsintsadze (1925-1991) dat zijn Miniaturen aan Beethovens concert voorafgaan, nu niet met de Deutsche Kammerphilharmonie maar met het Georgisch Kamerorkest. Voor deze muziek moet de componist van jongs af emmers volksmuziek hebben gedronken. Ze zit goed in haar jas: ritmisch fris, melodisch puur, sentimenteel soms, mooi geinstrumenteerd. Kortom: niets op aan te merken, ongevaarlijk, niet aanstootgevend. Ook de toenmalige Sovjetbonzen waren tevreden. De componist kreeg in 1950 de Stalinprijs en werd in 1961 uitgeroepen tot ‘Artiest van het Georgische volk’. In dezelfde jaren viel Dmitri Sjostakovitsj keer op keer in ongenade en zetten de machthebbers hem weg als vijand van het volk...
Batiashvili heeft natuurlijk haar eigen verhaal met Tsintsadze: haar vader speelde de Miniaturen met zijn strijkkwartet en heeft er op haar verzoek een zestal voor strijkorkest bewerkt. Zelf speelt hij mee in het Georgische ensemble. Lisa Batiashvili wil met de combinatie twee culturen samenbrengen. Dat is in ieder geval op deze cd gelukt. Althans, Tsintsadze en Beethoven staan broederlijk naast elkaar (‘bien étonnés’...). Op haar website onthult ze diepere emoties. Als Georgische in Duitsland moest ze machteloos toezien hoe haar vaderland in de zomer van 2008 het onderspit dolf in een korte maar hevige oorlog met Rusland om de opstandige deelrepubliek Zuid-Ossetië. Ze heeft haar nieuwe cd alsnog opgedragen aan haar volk dat lijdt onder het imperialisme. Rusland zou alle beschaving hebben verloren; er zou niets zijn veranderd sinds de dagen van het communisme.
Deze retoriek laat Batiashvili wijselijk achterwege in haar cd-boekje. Zou het geen meesterzet zijn als ze juist nu banden met de dirigent Valeri Gergjev zou aanknopen? Op 28 augustus trad deze Zuid-Ossetiër op in Tschinvali, dat door de Georgiërs gedeeltelijk aan puin was geschoten. Bij hem was het weer een en al pro-Russische retoriek. Verlegen makend met het Gergjev-festival Rotterdam op komst, terwijl het Westen zich zojuist had gedistantieerd van het buitenproportionele geweld van het Russische leger.
Stop met dit soort verklaringen! Muziek kan helen wat kapot lijkt. Batiashvili leidt nu zelf de Deutsche Kammerphilharmonie in Beethovens Vioolconcert. Dat gaat haar heel goed af, maar ze zou het een volgende keer toch eens met Gergjev moeten proberen. Als deze kunstenaars elkaar vinden, zullen de volkeren van de Kaukasus en muziekliefhebbers overal ter wereld verrast opkijken.
Ludwig van Beethoven, Tsintsadze
Vioolconcert, Miniatures
Deutsche Kammerphilharmonie Bremen, Greorgian Chamber Orchestra o.l.v. Lisa Batiashvili en viool
Sony Classical 88697 334002
Sibelius / Lindberg
Vioolconcert
Lisa Batiashvili, viool, Finnish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Sakari Oramo
Sony Classical 88697 129362
http://www.lisabatiashvili.com
