Ballets Russes
2006-10-08 14:10:11
Ballets Russes: zo heette het befaamde gezelschap van Sergei Diaghilev dat in het eerste kwart van de twintigste eeuw stormenderhand Europa veroverde. Na zijn dood in 1929 trok het verder door de wereld als Ballets Russes de Monte Carlo. De film gaat over deze latere groep en de rivalen die in de jaren dertig een ware balletoorlog hebben ontketend. De dansers van toen zijn nu hoogbejaard. Krassovska en Riabouchinska, Markovaen Tallchief: hun legendarische namen krijgen opeens een sprekend gezicht en komen tot leven. Ze zijn grote persoonlijkheden, gewend om de grootste tonelen te vullen. Op hoge leeftijd spatten ze nog van het scherm.Aan de hand van hun getuigenissen documenteert de film een kwarteeuw fascinerende dansgeschiedenis. Ze vertellen smakelijk over de armoe en de triomfen in de jaren dertig, over hoe de oorlog hen naar Amerika dreef en de slopende tournees tot in het diepst van het Wilde Westen, waar ze werden aangegaapt als wezens van een andere planeet.
De uitstapjes naar Hollywood en Broadway komen ter sprake, het uiteenvallen van de groepen en de neergang in de jaren vijftig. Heden en verleden vloeien samen in beelden van toen en nu. Veel dansers zijn nog op hun oude dag actief. Tatiana Riabouchinska werd op haar vijftiende door de choreograaf Balanchine aangenomen als een van de drie ‘baby-ballerina’s’ en kreeg meteen hoofdrollen te dansen. Nu ze tegen de negentig loopt, zien we haar in de studio gewapend met een stok de harde leerschool doorgeven aan een groep prille tieners. Even later crosst ze vrolijk door Beverly Hills in een, naar het schijnt, minstens even oude sportauto vol butsen en krassen.
Alicia Markova was aan het begin van de jaren dertig al een hele ster, maar ze verdiende slechts tien shilling per optreden en moest haar tutu zelf betalen. ‘Maar ach,’ verzucht ze zeventig jaar later, ‘wat hadden we een rijk leven!’ In 2000 was er een reünie van de Ballets Russes. Bij die gelegenheid dansten Nathalie Krassovska en George Zoritch nog één keer het liefdesduet uit Giselle. Op dat moment waren ze beiden 81 jaar, zij nog op en top een ballerina, hij zo te zien altijd een jongen gebleven. De reünie vormde voor Dayna Goldfine en Dan Geller de aanzet om de documentaire te maken. Ze interviewden 35 ex-dansers en verzamelden een schat aan historisch materiaal.
Het is wel jammer dat in de film de dans zelf beperkt is tot clipachtige flitsen. Die zouden langer mogen duren. Maar na twee uur blijft vooral het beeld van een overrompelende gedrevenheid die geen ouderdom lijkt te kennen. En toch: enkele dansers zijn inmiddels overleden. Dat maakt ‘Ballets Russes’ des te meer tot een uniek en dierbaar document.
Eddie Vetter
